نمونه دادخواست صلح و سازش

نمونه دادخواست صلح و سازش سندی قانونی است که به طرفین یک اختلاف حقوقی امکان می دهد با توافق دوطرفه، دعوای خود را به صورت مسالمت آمیز حل و فصل کرده و از ادامه فرآیندهای قضایی پرهزینه و طولانی اجتناب کنند. این دادخواست به عنوان ابزاری کارآمد، راهی برای پایان دادن به اختلافات بدون نیاز به صدور حکم قطعی قضایی فراهم می آورد و مزایای متعددی از جمله صرفه جویی در زمان و هزینه، کاهش تنش ها و حفظ روابط انسانی را به همراه دارد.

در نظام حقوقی هر جامعه ای، حل و فصل اختلافات از طریق مراجع قضایی، امری طبیعی و ضروری است. با این حال، همیشه این راهکار، کارآمدترین یا مطلوب ترین گزینه نیست. گاهی، ماهیت یک اختلاف یا تمایل طرفین، ایجاب می کند که به جای دادرسی طولانی و بعضاً خصمانه، راهکاری مبتنی بر توافق و تعامل مسالمت آمیز برگزیده شود. «صلح و سازش» دقیقاً همین نقش را در نظام حقوقی ایران ایفا می کند. این مفهوم، فراتر از یک توافق ساده، راهبردی هوشمندانه برای دستیابی به عدالت و آرامش است که نه تنها بار سنگین پرونده ها را از دوش سیستم قضایی برمی دارد، بلکه به طرفین دعوا نیز این فرصت را می دهد که با اراده خود، به یک راه حل پایدار و رضایت بخش دست یابند. اهمیت صلح و سازش در کاهش تنش ها، حفظ روابط اجتماعی و اقتصادی، و اجتناب از هزینه های مادی و معنوی دادرسی، آن را به گزینه ای مطلوب و گاهی حتی ضروری تبدیل کرده است.

این مقاله به منظور ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی برای تمامی افرادی که به دنبال حل و فصل اختلافات حقوقی خود از طریق صلح و سازش هستند، تدوین شده است. از افراد حقیقی درگیر دعاوی مختلف تا وکلا، کارآموزان وکالت، و دانشجویان حقوقی، همه می توانند با مطالعه این محتوا، درک عمیق تری از فرآیند صلح و سازش در مراجع قضایی کسب کنند. این راهنما با تبیین دقیق مفاهیم حقوقی، ارائه مراحل گام به گام تنظیم و ارائه دادخواست صلح و سازش، و معرفی نمونه های عملی و قابل ویرایش، تلاش دارد تا فرآیند صلح و سازش را برای مخاطبان تسهیل نماید.

صلح و سازش از منظر قانون: تعاریف و مفاهیم حقوقی

مفهوم صلح و سازش در حقوق ایران، ریشه ای عمیق در فقه اسلامی دارد و در قانون مدنی به عنوان «عقد صلح» تعریف شده است. ماده 752 قانون مدنی مقرر می دارد: «صلح ممکن است یا در مورد رفع تنازع باشد و یا در مورد اسقاط حق کلی یا جزئی در عوض و یا بدون عوض.» این ماده به وضوح نشان می دهد که صلح نه تنها ابزاری برای پایان دادن به یک دعوای موجود است، بلکه می تواند به منظور پیشگیری از وقوع اختلاف در آینده یا حتی برای انتقال یا اسقاط حقوق به کار رود.

عقد صلح، یک عقد لازم است؛ بدین معنا که پس از انعقاد، جز در موارد قانونی (مانند خیارات یا اقاله) قابل فسخ نیست. این ویژگی، به صلح نامه اعتبار و ثبات حقوقی می بخشد. ماهیت عقد صلح، منحصر به فرد است و با سایر عقود و توافقات حقوقی، تفاوت های اساسی دارد. به عنوان مثال، صلح با اقرار (اعلام خبری از یک حق به ضرر خود و به نفع دیگری) تفاوت دارد، زیرا صلح یک توافق دوجانبه برای حل اختلاف است، در حالی که اقرار یک عمل یک جانبه و خبری است. همچنین با ابراء (اسقاط حق توسط صاحب حق به صورت یک جانبه) متفاوت است، زیرا در ابراء، اراده یک طرف برای اسقاط حق کافی است، اما در صلح، توافق دو طرف لازم است. حتی با هبه (بخشیدن مال یا حق به دیگری) نیز تمایز دارد، چرا که هبه معمولاً بدون عوض و با قصد تبرع انجام می شود، در حالی که صلح می تواند معوض یا غیرمعوض باشد و هدف اصلی آن حل و فصل اختلاف یا جلوگیری از آن است.

اصول حاکم بر صلح و سازش

برای اینکه یک عقد صلح دارای اعتبار قانونی باشد، باید از اصول و شرایط عمومی صحت معاملات تبعیت کند. مهم ترین این اصول عبارتند از:

• رضایت کامل طرفین: صلح باید با اراده آزاد و رضایت قلبی هر دو طرف دعوا منعقد شود. هرگونه اکراه، اجبار یا تدلیس می تواند به بطلان یا عدم نفوذ صلح منجر شود.
• مشروعیت موضوع صلح: موضوعی که بر سر آن صلح صورت می گیرد، باید مشروع و قانونی باشد. صلح بر سر انجام عمل غیرقانونی یا اسقاط حق غیرمشروع، باطل است.
• اهلیت طرفین: طرفین صلح باید از اهلیت قانونی برای انجام معامله برخوردار باشند، یعنی عاقل، بالغ و رشید باشند.
• معین بودن موضوع صلح: مورد صلح باید به طور دقیق و روشن مشخص باشد تا ابهامی در اجرای آن به وجود نیاید.

تفاوت صلح و سازش با داوری و میانجیگری

با وجود اینکه هر سه روش صلح و سازش، داوری و میانجیگری از روش های جایگزین حل اختلاف (ADR) محسوب می شوند و هدف مشترک آن ها، پرهیز از دادرسی های طولانی و هزینه بر است، اما تفاوت های ساختاری و ماهوی مهمی با یکدیگر دارند که درک آن ها برای انتخاب روش مناسب، ضروری است.

صلح و سازش

در صلح و سازش، محور اصلی، توافق مستقیم طرفین است. در این فرآیند، خود طرفین اختلاف، بدون دخالت اجباری و تصمیم گیرنده یک شخص ثالث، به مذاکره پرداخته و با اراده آزاد و متقابل، به یک توافق رضایت بخش دست پیدا می کنند. نتیجه صلح و سازش، یک صلح نامه یا گزارش اصلاحی است که اعتبار قانونی دارد و برای طرفین لازم الاجراست. در اینجا، کنترل فرآیند و نتیجه به طور کامل در اختیار خود طرفین است.

داوری

داوری، سیستمی است که در آن، طرفین اختلاف با توافق خود، حل و فصل دعوا را به یک یا چند شخص ثالث بی طرف (داور) واگذار می کنند. داور پس از بررسی دلایل و مدارک و استماع اظهارات طرفین، رأیی صادر می کند که این رأی برای طرفین لازم الاجرا است. داوری می تواند در قراردادهای اولیه پیش بینی شود (شرط داوری) یا پس از وقوع اختلاف، طرفین بر آن توافق کنند (قرارداد داوری). تفاوت عمده داوری با صلح و سازش در این است که در داوری، شخص ثالث تصمیم گیرنده نهایی است و رأی او، جنبه قضایی و لازم الاجرا دارد، در حالی که در صلح و سازش، تصمیم گیری نهایی بر عهده خود طرفین است.

میانجیگری

میانجیگری، فرآیندی است که در آن یک شخص ثالث بی طرف (میانجی)، برای تسهیل مذاکرات و کمک به برقراری ارتباط مؤثر بین طرفین اختلاف، وارد عمل می شود. نقش میانجی، فعال و سازنده است، اما او قدرت تصمیم گیری یا صدور رأی لازم الاجرا ندارد. میانجی، با شنیدن نظرات طرفین، شناسایی نقاط مشترک، و ارائه راهکارهای احتمالی، به آن ها کمک می کند تا خودشان به یک راه حل توافقی دست یابند. اگر میانجیگری موفقیت آمیز باشد، نتیجه آن یک توافق نامه خواهد بود که توسط طرفین امضا می شود. میانجیگری کمتر رسمی از داوری است و کنترل نهایی بر نتیجه، همچنان در دست طرفین باقی می ماند.

در جمع بندی تفاوت ها، می توان گفت صلح و سازش، توافقی مستقیم است؛ داوری، واگذاری تصمیم گیری به شخص ثالث برای صدور رأی است؛ و میانجیگری، کمک گرفتن از شخص ثالث برای تسهیل توافق بین خود طرفین است. هر یک از این روش ها، بسته به ماهیت اختلاف، تمایل طرفین، و نیاز به حفظ روابط، کاربرد خاص خود را دارد.

مرجع رسیدگی به درخواست صلح و سازش: کدام نهاد قضایی صلاحیت دارد؟

امکان صلح و سازش، هم در مراجع عمومی قضایی (دادگاه ها) و هم در مراجع ویژه حل اختلاف (شوراهای حل اختلاف) فراهم است. انتخاب مرجع مناسب برای ارائه درخواست صلح و سازش، به نوع و مبلغ اختلاف و همچنین مرحله ای که دعوا در آن قرار دارد، بستگی دارد.

الف) صلح و سازش در شورای حل اختلاف

شوراهای حل اختلاف، نهادهایی هستند که به منظور کاهش حجم پرونده های قضایی و تسهیل دسترسی مردم به عدالت، با رویکرد صلح و سازش و سرعت عمل بیشتر، تشکیل شده اند. صلاحیت شوراهای حل اختلاف برای رسیدگی به درخواست صلح و سازش محدود به مواردی است که در قانون مشخص شده اند. به طور کلی:

• صلاحیت مالی: شوراهای حل اختلاف معمولاً در دعاوی مالی که سقف مشخصی دارند (به عنوان مثال، تا بیست میلیون تومان یا مبلغی که هر چند سال یکبار توسط قانون تعیین می شود) صلاحیت رسیدگی دارند.
• موارد قابل صلح: شوراها صلاحیت رسیدگی به کلیه دعاوی مدنی و کلیه جرایم قابل گذشت را که طرفین به آن توافق کنند، جهت صلح و سازش دارند. حتی در برخی دعاوی غیرمالی خاص (مانند دعاوی خانوادگی غیر از طلاق، یا برخی دعاوی مربوط به انحصار وراثت و تقسیم ترکه)، شورا می تواند برای ایجاد سازش ورود کند.

روند درخواست سازش در شورای حل اختلاف

1. نحوه ارائه درخواست: درخواست سازش می تواند به صورت کتبی یا شفاهی به شورای حل اختلاف ارائه شود. معمولاً، یکی از طرفین اختلاف با مراجعه به شورای حل اختلاف مربوطه، فرم درخواست سازش را تکمیل و ارائه می دهد.
2. پرداخت هزینه دادرسی: برای ثبت درخواست، معمولاً هزینه ای مطابق تعرفه های قانونی دریافت می شود.
3. ابلاغیه و تشکیل جلسه: پس از ثبت درخواست، شورا به طرف دیگر اختلاف (خوانده) ابلاغیه ارسال می کند و زمان و مکان جلسه رسیدگی برای سازش تعیین می شود.
4. تلاش شورا برای ایجاد سازش: در جلسه، اعضای شورا (یا قاضی شورا) به اظهارات طرفین گوش می دهند و با رویکرد مسالمت آمیز، تلاش می کنند تا نقاط مشترک را پیدا کرده و طرفین را به توافق و سازش ترغیب کنند.
5. صدور گزارش اصلاحی: در صورت حصول توافق، مفاد سازش در قالب گزارش اصلاحی ثبت و امضا می شود که دارای اعتبار قانونی است.

ب) صلح و سازش در دادگاه

امکان صلح و سازش، محدود به شوراهای حل اختلاف نیست و در دادگاه ها نیز در تمامی مراحل دادرسی، از پیش از طرح دعوا تا مرحله اجرای حکم، وجود دارد. در واقع، قانون گذار همواره قضات را به تشویق طرفین به صلح و سازش توصیه می کند.

• امکان صلح و سازش در هر مرحله از دادرسی: طرفین می توانند در هر مرحله از دادرسی، چه در مرحله بدوی، چه تجدیدنظر و حتی در مرحله اجرای حکم، با یکدیگر سازش کنند.
• مواردی که طرح دادخواست صلح و سازش در دادگاه الزامی یا مطلوب است:
  • زمانی که دعوا از صلاحیت شورای حل اختلاف خارج باشد (مثلاً به دلیل مبلغ بالا یا نوع خاص دعوا).
  • زمانی که یکی از طرفین، به دلایلی تمایل به حضور در شورای حل اختلاف نداشته باشد.
  • زمانی که طرفین پیش از طرح دعوا، به یک توافق اولیه رسیده اند اما برای اعتبار قانونی بخشیدن به آن، نیاز به تایید مرجع قضایی دارند.
  • زمانی که دعوا در دادگاه مطرح شده و طرفین در حین رسیدگی به سازش می رسند.
• نقش قاضی در تسهیل صلح: قاضی دادگاه، موظف است طرفین را به صلح و سازش تشویق کند و در صورت امکان، با ارائه راهنمایی ها و تشکیل جلسات، زمینه را برای توافق فراهم آورد. در صورت حصول سازش، قاضی مفاد آن را در قالب گزارش اصلاحی ثبت می کند.

انتخاب مرجع مناسب برای صلح و سازش، می تواند بر سرعت و کارآمدی فرآیند تاثیر بسزایی داشته باشد. در دعاوی با ارزش مالی پایین یا اختلافات ساده، شورای حل اختلاف گزینه بهتری است، اما برای دعاوی پیچیده تر و با ارزش مالی بالا، دادگاه صلاحیت دار خواهد بود.

مراحل گام به گام تنظیم و ارائه دادخواست صلح و سازش

تنظیم و ارائه یک دادخواست صلح و سازش، هرچند ممکن است در ظاهر ساده به نظر برسد، اما نیازمند دقت و رعایت اصول حقوقی است تا از اعتبار و جامعیت لازم برخوردار باشد. این فرآیند را می توان در چند گام اصلی دسته بندی کرد:

گام 1: توافق اولیه و تنظیم صلح نامه (توافقنامه صلح)

پیش از هر اقدام قضایی، ضروری است که طرفین اختلاف به یک توافق اولیه در خصوص حل و فصل دعوا دست یابند. این توافق، بهتر است به صورت مکتوب و در قالب یک صلح نامه یا توافق نامه صلح تنظیم شود. این سند، شالوده اصلی دادخواست صلح و سازش را تشکیل می دهد و می تواند به عنوان مدرک اثباتی به دادگاه یا شورای حل اختلاف ارائه شود.

• اهمیت نگارش صلح نامه جامع و شفاف: صلح نامه باید به وضوح و بدون ابهام، تمامی جزئیات توافق را شامل شود. هرگونه ابهام یا نقص در این سند می تواند در آینده منشاء اختلافات جدید شود.
• مفاد ضروری صلح نامه:
  • مشخصات کامل طرفین: نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، آدرس و شماره تماس دقیق هر دو طرف.
  • موضوع اختلاف: شرح دقیق و کامل اختلافی که منجر به صلح شده است.
  • تعهدات و حقوق هر یک از طرفین: به تفکیک مشخص شود که هر طرف چه تعهداتی را بر عهده می گیرد و چه حقوقی را واگذار یا دریافت می کند. (مثال: پرداخت مبلغ مشخص، انتقال سند، ترک دعوا، استرداد مال).
  • ضمانت اجرا (اختیاری): در صورت لزوم، می توان برای عدم انجام تعهدات در صلح نامه، ضمانت اجرایی (مانند وجه التزام) پیش بینی کرد.
  • نحوه حل اختلافات احتمالی آینده: می توان مکانیزمی برای حل اختلافات احتمالی ناشی از تفسیر یا اجرای صلح نامه پیش بینی کرد (مثلاً رجوع به داور).
  • تاریخ و امضا: تاریخ دقیق تنظیم صلح نامه و امضای هر دو طرف و حداقل دو شاهد.

گام 2: نگارش متن دادخواست صلح و سازش

پس از تنظیم صلح نامه (در صورت لزوم)، نوبت به نگارش دادخواست رسمی می رسد که باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به مرجع صالح ارائه شود. دادخواست صلح و سازش نیز مانند سایر دادخواست ها، دارای بخش های مشخصی است:

• مشخصات خواهان: (همان درخواست کننده صلح) شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، آدرس و شماره تماس.
• مشخصات خوانده: (طرف مقابل) شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، آدرس و شماره تماس.
• خواسته: تقاضای تایید صلح و سازش (یا گزارش اصلاحی) یا درخواست سازش در صورتی که صلح نامه ای کتبی قبلاً تنظیم نشده و صرفاً درخواست تشکیل جلسه سازش مطرح است.
• شرح دادخواست:
  • توضیح مختصری از ماهیت اختلاف.
  • بیان اینکه طرفین به توافق برای حل و فصل اختلاف رسیده اند (و در صورت وجود، اشاره به صلح نامه کتبی).
  • درخواست از دادگاه یا شورا برای تایید این سازش و صدور گزارش اصلاحی.
• دلایل و مستندات:
  • صلح نامه کتبی (در صورت وجود).
  • مدارک مربوط به اصل اختلاف (مثلاً قرارداد، سند مالکیت، رسید پرداخت).
  • شهادت شهود (در صورت لزوم).
• تطبیق خواسته با مفاد صلح نامه: بسیار مهم است که خواسته مطرح شده در دادخواست، کاملاً با مفاد صلح نامه ای که طرفین امضا کرده اند، مطابقت داشته باشد.
• اشاره به قصد سازش و درخواست تایید آن: هدف اصلی دادخواست، اعلام اراده طرفین به سازش و درخواست از مرجع قضایی برای اعتبار بخشیدن به این توافق است.

گام 3: تهیه مدارک لازم

برای ثبت دادخواست صلح و سازش، مدارک زیر معمولاً مورد نیاز است:

• مدارک شناسایی: کپی برابر اصل شده کارت ملی و شناسنامه خواهان و خوانده (در صورت دسترسی).
• صلح نامه: نسخه اصلی یا کپی برابر اصل شده صلح نامه کتبی (در صورت وجود).
• اسناد و مدارک مربوط به اختلاف: هرگونه سند یا مدرکی که ماهیت اختلاف را نشان دهد یا به تایید سازش کمک کند (مثلاً قراردادها، رسیدها، نامه ها، شهادت نامه).
• وکالت نامه: در صورتی که دادخواست توسط وکیل ارائه می شود، وکالت نامه رسمی.

گام 4: ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

امروزه، تمامی دادخواست ها و اوراق قضایی باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت شوند. مراحل کلی به شرح زیر است:

1. مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی: با به همراه داشتن تمامی مدارک آماده شده.
2. تکمیل فرم های مربوطه: اپراتور دفتر خدمات، دادخواست شما را بر اساس اطلاعات و مدارک ارائه شده، در سیستم ثبت می کند.
3. پرداخت هزینه دادرسی: هزینه دادخواست صلح و سازش، معمولاً کمتر از هزینه های دادرسی کامل است، اما پرداخت آن الزامی است. این هزینه نیز از طریق دستگاه کارتخوان در دفتر خدمات پرداخت می شود.
4. دریافت کد رهگیری: پس از ثبت موفقیت آمیز، یک کد رهگیری به شما داده می شود که می توانید با آن، روند پرونده را پیگیری کنید.

گام 5: حضور در جلسه رسیدگی (در صورت لزوم)

پس از ثبت دادخواست، ابلاغیه ای برای طرفین ارسال می شود که تاریخ و زمان جلسه رسیدگی را مشخص می کند. حضور در این جلسه برای هر دو طرف (یا وکلای آن ها) ضروری است:

• نحوه اظهارات: در جلسه، قاضی یا اعضای شورا، اظهارات طرفین را استماع می کنند و از آن ها می خواهند که توافق خود را تأیید کنند.
• تعامل با قاضی/اعضای شورا: طرفین باید با احترام و صداقت، همکاری لازم را با مرجع قضایی داشته باشند و در صورت نیاز، توضیحات بیشتری در خصوص توافق خود ارائه دهند.
• صدور گزارش اصلاحی: در صورت تایید سازش، قاضی یا رئیس شورا، گزارش اصلاحی را صادر و به امضای طرفین می رساند.

رعایت دقیق این مراحل، تضمین کننده یک فرآیند صلح و سازش موفق و از نظر حقوقی معتبر خواهد بود.

نمونه های عملی دادخواست صلح و سازش (متن های کامل و قابل ویرایش)

برای تسهیل فرآیند تنظیم دادخواست صلح و سازش، در این بخش چند نمونه عملی در حوزه های مختلف ارائه می شود. این نمونه ها صرفاً الگو هستند و باید با توجه به شرایط خاص هر پرونده و با مشاوره حقوقی، شخصی سازی و تکمیل شوند.

نمونه 1: دادخواست صلح و سازش در امور مالی/قراردادی

(مثال: اختلاف بر سر بدهی، فسخ قرارداد، مطالبات مالی)

به نام خدا

خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام خواهان]
نام پدر: [نام پدر خواهان]
شماره ملی: [شماره ملی خواهان]
آدرس: [آدرس کامل خواهان]
شماره تماس: [شماره تماس خواهان]

خوانده:
نام و نام خانوادگی: [نام خوانده]
نام پدر: [نام پدر خوانده]
شماره ملی: [شماره ملی خوانده]
آدرس: [آدرس کامل خوانده]
شماره تماس: [شماره تماس خوانده]

خواسته:
تقاضای تایید صلح و سازش فی مابین خواهان و خوانده محترم و صدور گزارش اصلاحی.

دلایل و مستندات:
1. کپی مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان و خوانده (در صورت امکان)
2. صلح نامه مورخ [تاریخ صلح نامه]
3. قرارداد [نوع قرارداد، مثلاً: اجاره/بیع/مشارکت] مورخ [تاریخ قرارداد اصلی]
4. فیش های واریزی/رسیدهای پرداخت (در صورت وجود)
5. [سایر مدارک مرتبط]

شرح دادخواست:
احتراماً به استحضار می رساند:
اینجانب [نام خواهان] و خوانده محترم، آقای/خانم [نام خوانده]، بر سر موضوع [شرح مختصر موضوع اختلاف، مثلاً: مطالبه مبلغ ...... ریال بدهی ناشی از قرارداد ...... مورخ ...... / فسخ قرارداد ...... مورخ ...... و استرداد مبلغ ...... ریال / مطالبات مربوط به اجرای پروژه ......] اختلاف داشتیم.
با توجه به تمایل متقابل طرفین به حل و فصل مسالمت آمیز اختلاف و اجتناب از ادامه فرآیند دادرسی، پس از مذاکرات متعدد، توافقی جامع و کامل در تاریخ [تاریخ صلح نامه] حاصل گردید که مفاد آن به شرح صلح نامه پیوست به تفصیل قید شده است.
در این صلح نامه، تمامی جوانب اختلاف از جمله [ذکر چند مورد از توافقات اصلی، مثلاً: نحوه پرداخت بدهی، تسویه حساب نهایی، واگذاری حق و حقوق متقابل و غیره] مورد توافق قرار گرفته و طرفین متعهد به اجرای آن شده اند.
لذا، با تقدیم این دادخواست، از محضر محترم دادگاه/شورای حل اختلاف استدعا دارم با عنایت به صلح نامه کتبی و ابراز تمایل طرفین، نسبت به تایید این صلح و سازش و صدور گزارش اصلاحی اقدام فرمایند تا این توافق از اعتبار قانونی لازم برخوردار شده و دعوای مطروحه خاتمه یابد.

با تشکر و احترام
[نام و امضای خواهان]

نمونه 2: دادخواست صلح و سازش در امور خانوادگی

(مثال: مهریه، نفقه، حضانت، ملاقات فرزند – با تمرکز بر جنبه سازش، نه طلاق)

به نام خدا

خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام زوجه/زوج]
نام پدر: [نام پدر زوجه/زوج]
شماره ملی: [شماره ملی زوجه/زوج]
آدرس: [آدرس کامل زوجه/زوج]
شماره تماس: [شماره تماس زوجه/زوج]

خوانده:
نام و نام خانوادگی: [نام زوج/زوجه]
نام پدر: [نام پدر زوج/زوجه]
شماره ملی: [شماره ملی زوج/زوجه]
آدرس: [آدرس کامل زوج/زوجه]
شماره تماس: [شماره تماس زوج/زوجه]

خواسته:
درخواست تایید صلح و سازش در خصوص امور خانوادگی و صدور گزارش اصلاحی.

دلایل و مستندات:
1. کپی مصدق عقدنامه شماره ...... مورخ ......
2. صلح نامه/توافق نامه خانوادگی مورخ [تاریخ صلح نامه]
3. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی طرفین
4. [سایر مدارک مرتبط]

شرح دادخواست:
احتراماً به استحضار می رساند:
اینجانب [نام خواهان] و خوانده محترم، آقای/خانم [نام خوانده]، همسر قانونی یکدیگر بوده و در خصوص [شرح مختصر موضوع اختلاف، مثلاً: مهریه/نفقه معوقه/حضانت و ملاقات فرزند مشترک به نام ......] دچار اختلاف بوده ایم.
با توجه به اهمیت حفظ کانون خانواده و رعایت مصلحت فرزند/فرزندان مشترک، طرفین تمایل به حل و فصل این اختلافات از طریق مسالمت آمیز و با حسن نیت پیدا کرده اند. در نتیجه مذاکرات و با در نظر گرفتن مصالح متقابل، توافقی جامع در تاریخ [تاریخ صلح نامه] حاصل گردیده است.
مفاد این توافق، در صلح نامه/توافق نامه خانوادگی پیوست به تفصیل آمده است که شامل [ذکر چند مورد از توافقات اصلی، مثلاً: تقسیط مهریه/نحوه پرداخت نفقه/ترتیب ملاقات فرزند/تعیین حضانت فرزند] می باشد.
لذا، از محضر محترم دادگاه خانواده/شورای حل اختلاف استدعا دارم با توجه به توافقات حاصله و به منظور ایجاد ثبات و آرامش در خانواده، نسبت به تایید صلح و سازش مذکور و صدور گزارش اصلاحی در این خصوص، امر به ابلاغ فرمایند.

با تشکر و احترام
[نام و امضای خواهان]

نمونه 3: نمونه درخواست سازش در شورای حل اختلاف (متن ساده)

(متنی مختصر برای موارد صلاحیت شورا و بدون صلح نامه کتبی قبلی)

به نام خدا

ریاست محترم شورای حل اختلاف [نام محل/منطقه]

خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام خواهان]
شماره ملی: [شماره ملی خواهان]
آدرس: [آدرس کامل خواهان]

خوانده:
نام و نام خانوادگی: [نام خوانده]
شماره ملی: [شماره ملی خوانده]
آدرس: [آدرس کامل خوانده]

خواسته:
درخواست سازش و حل اختلاف به صورت مسالمت آمیز.

دلایل و مستندات:
1. کپی کارت ملی خواهان
2. [مدارک اولیه مربوط به اختلاف، مثلاً: کپی فاکتور، رسید، پیامک، ...)

شرح درخواست:
با سلام و احترام،
اینجانب [نام خواهان] با آقای/خانم [نام خوانده] در مورد [شرح بسیار مختصر موضوع اختلاف، مثلاً: مطالبه مبلغ 5,000,000 ریال بابت فروش کالا / اختلاف بر سر تقسیم ارثیه پدرم / مشکل همسایگی] اختلاف دارم.
با توجه به اینکه مایل هستم این مشکل به صورت دوستانه و با گفتگو حل شود و از طرح دعوای رسمی در دادگستری اجتناب گردد، لذا از آن شورای محترم درخواست دارم که با تعیین وقت رسیدگی و دعوت از خوانده، زمینه را برای سازش و حل مسالمت آمیز این اختلاف فراهم آورید.

با تشکر
[نام و امضای خواهان]

نکات مهم در استفاده از نمونه ها:

• لزوم شخصی سازی: این نمونه ها قالب کلی هستند. شما باید تمام جزئیات مربوط به پرونده خود، از جمله مشخصات دقیق طرفین، تاریخ ها، مبالغ، و تعهدات را به دقت در آن ها وارد کنید.
• مشاوره با وکیل: به شدت توصیه می شود که پیش از تنظیم و ارائه هرگونه دادخواست صلح و سازش، با یک وکیل متخصص مشورت نمایید. وکیل می تواند شما را در تنظیم صحیح مفاد صلح نامه، نگارش دادخواست، و ارائه مدارک لازم، راهنمایی کند و از بروز اشتباهات حقوقی جلوگیری نماید.

گزارش اصلاحی چیست؟ اعتبار و آثار قانونی آن

یکی از مهم ترین نتایج حصول صلح و سازش در مراجع قضایی، صدور گزارش اصلاحی است. این سند، اعتبار و ضمانت اجرایی توافق طرفین را تضمین می کند و آن را از یک توافق عادی به یک سند لازم الاجرا تبدیل می نماید.

تعریف و نحوه صدور گزارش اصلاحی

زمانی که طرفین یک دعوا، چه در دادگاه و چه در شورای حل اختلاف، به توافقی برای حل و فصل اختلاف خود می رسند، این توافق توسط مرجع قضایی در صورت مجلس درج و به امضای طرفین (یا وکلای آن ها) و قاضی (یا اعضای شورا) می رسد. این صورت مجلس که شامل مفاد دقیق سازش است، همان گزارش اصلاحی نامیده می شود. در واقع، گزارش اصلاحی، صورت رسمی توافق طرفین است که توسط مقام قضایی تأیید شده است.

اعتبار حقوقی گزارش اصلاحی

ماده 184 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، به صراحت بیان می دارد: «گزارش اصلاحی به شرحی که تنظیم می گردد، برای طرفین و وراث و قائم مقام قانونی آنان لازم الاجرا است و مانند احکام دادگاه ها به موقع اجرا گذاشته می شود.» این ماده، مهم ترین اثر حقوقی گزارش اصلاحی را بیان می کند:

• لازم الاجرا بودن: گزارش اصلاحی دارای قدرت اجرایی است و می توان با مراجعه به اجرای احکام دادگستری، مفاد آن را به مانند یک حکم قطعی دادگاه، به اجرا گذاشت.
• اعتبار اسناد رسمی: در بسیاری از جنبه ها، گزارش اصلاحی از اعتبار اسناد رسمی برخوردار است و نیاز به اثبات مجدد مفاد آن نیست.
• شمول وراث و قائم مقام قانونی: این سند نه تنها برای طرفین حاضر، بلکه برای وراث و جانشینان قانونی آن ها نیز معتبر و الزام آور است.

تفاوت گزارش اصلاحی با حکم دادگاه

با وجود اینکه گزارش اصلاحی از نظر اجرایی مانند حکم دادگاه است، اما تفاوت های کلیدی نیز دارد:

• عدم قابلیت تجدیدنظرخواهی یا فرجام خواهی: مهم ترین تفاوت، در این است که گزارش اصلاحی، چون بر پایه توافق و رضایت طرفین صادر شده است، قابلیت تجدیدنظرخواهی، فرجام خواهی یا اعاده دادرسی ندارد. این ویژگی، به گزارش اصلاحی ثبات و قطعیت بیشتری می بخشد، زیرا طرفین نمی توانند پس از امضای آن، از طریق مراحل دادرسی بالاتر، آن را نقض کنند. در مقابل، احکام دادگاه ها معمولاً مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی را طی می کنند.
• مبنای صدور: حکم دادگاه بر مبنای بررسی ادله و رأی قاضی صادر می شود، در حالی که گزارش اصلاحی بر مبنای توافق و اراده آزاد طرفین است.

روش های اجرای گزارش اصلاحی

همانطور که ذکر شد، گزارش اصلاحی مانند حکم دادگاه قابل اجراست. برای اجرای آن، طرف ذینفع می تواند با مراجعه به واحد اجرای احکام دادگستری و ارائه گزارش اصلاحی، درخواست صدور اجراییه و اجرای مفاد آن را مطرح کند. سپس، واحد اجرای احکام، مراحل قانونی لازم برای اجرای تعهدات مندرج در گزارش اصلاحی (مثلاً مطالبه وجه، تحویل مال، انجام فعل) را آغاز خواهد کرد.

عدم سازش در شورای حل اختلاف یا دادگاه: پیامدها و مراحل بعدی

همواره اینگونه نیست که تلاش ها برای صلح و سازش به نتیجه مطلوب ختم شود. گاهی اوقات، با وجود اراده اولیه، طرفین به دلیل پافشاری بر مواضع خود یا عدم حصول توافق بر سر جزئیات، نمی توانند به سازش دست یابند. در چنین شرایطی، مرجع قضایی مطابق قانون عمل خواهد کرد.

چه زمانی سازش محقق نمی شود؟

عدم حصول سازش می تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد:

• عدم توافق طرفین: اصلی ترین دلیل، زمانی است که مذاکرات به بن بست رسیده و طرفین بر سر مفاد توافق، به اجماع نمی رسند.
• عدم حضور یکی از طرفین: ممکن است یکی از طرفین، با وجود ابلاغیه، در جلسه رسیدگی به سازش حضور پیدا نکند.
• عدم اهلیت یکی از طرفین: در صورتی که یکی از طرفین فاقد اهلیت قانونی (مثلاً صغیر یا مجنون) باشد و ولی یا قیم او نیز حاضر به سازش نباشد، امکان سازش منتفی می شود.
• عدم مشروعیت موضوع سازش: اگر موضوعی که طرفین قصد سازش بر آن را دارند، از نظر قانونی نامشروع باشد، مرجع قضایی آن را تأیید نخواهد کرد.
• صلاحیت نداشتن مرجع: در صورتی که مرجع (مثلاً شورای حل اختلاف) برای رسیدگی به اصل دعوا صلاحیت نداشته باشد و صرفاً به درخواست سازش رسیدگی کرده باشد، عدم سازش منجر به ارجاع پرونده خواهد شد.

ثبت عدم سازش در صورتجلسه

در صورتی که تلاش های مرجع قضایی برای ایجاد صلح و سازش به نتیجه نرسد، مراتب عدم سازش در صورتجلسه رسمی قید می شود و به امضای قاضی (یا اعضای شورا) و طرفین حاضر می رسد. این صورتجلسه، مبنای اقدامات بعدی خواهد بود.

روند ارجاع پرونده به مراجع قضایی صالح برای ادامه دادرسی

پیامد عدم سازش، بسته به اینکه پرونده در شورای حل اختلاف مطرح بوده یا در دادگاه، متفاوت است:

1. در شورای حل اختلاف:
   • اگر شورای حل اختلاف تنها به قصد صلح و سازش به پرونده ورود کرده باشد و سازش حاصل نشود، شورا قرار عدم سازش صادر می کند و پرونده را به مرجع قضایی صالح (دادگاه) ارجاع می دهد. در این حالت، خواهان باید دعوای اصلی خود را در دادگاه صالح مطرح کند.
   • اگر شورای حل اختلاف همزمان صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را نیز داشته باشد (مثلاً در دعاوی مالی تا سقف مشخص)، پس از ثبت عدم سازش، شورا وارد ماهیت دعوا شده و رسیدگی قضایی را آغاز می کند و در نهایت رأی مقتضی را صادر خواهد کرد.
2. در دادگاه:
   • اگر در دادگاه، طرفین در هر مرحله از دادرسی نتوانند به سازش دست یابند، رسیدگی به دعوای اصلی مطابق روال عادی دادرسی ادامه پیدا می کند. دادگاه با بررسی ادله و مستندات، حکم مقتضی را صادر خواهد کرد.

بنابراین، عدم سازش به معنای پایان یافتن اختلاف نیست، بلکه به معنای بازگشت یا ادامه فرآیند دادرسی رسمی و قضایی برای حل و فصل دعوا است.

نکات حقوقی تکمیلی و توصیه های مهم برای یک صلح و سازش موفق

دستیابی به یک صلح و سازش موفق و پایدار، علاوه بر رعایت مراحل قانونی، نیازمند در نظر گرفتن برخی نکات حقوقی و عملی است که می تواند به تضمین حقوق طرفین و جلوگیری از بروز اختلافات بعدی کمک کند.

لزوم مشاوره با وکیل متخصص پیش از تنظیم و ارائه دادخواست

یکی از مهم ترین توصیه ها در فرآیند صلح و سازش، مشاوره با یک وکیل متخصص است. وکیل با اشراف به قوانین و رویه قضایی:

• حقوق و تکالیف شما را شفاف می کند: وکیل می تواند تمامی جوانب قانونی اختلاف را برای شما تبیین کرده و حقوق و تکالیف شما و طرف مقابل را مشخص نماید تا با آگاهی کامل وارد مذاکره شوید.
• در تنظیم صلح نامه کمک می کند: نگارش یک صلح نامه جامع، شفاف و از نظر حقوقی بی نقص، نیاز به تخصص دارد. وکیل می تواند مفاد صلح نامه را به گونه ای تنظیم کند که هیچ ابهامی در آینده ایجاد نشود و از حقوق شما به بهترین شکل دفاع گردد.
• در انتخاب مرجع صالح راهنمایی می کند: وکیل با توجه به نوع و میزان اختلاف، بهترین مرجع (دادگاه یا شورا) را برای طرح درخواست صلح و سازش به شما معرفی می کند.
• در مراحل دادرسی همراهی می کند: در صورت لزوم، وکیل می تواند در جلسات رسیدگی به سازش حضور یابد و از منافع شما دفاع کند.

اهمیت شفافیت، صراحت و جامعیت در نگارش مفاد صلح نامه

همانطور که پیشتر اشاره شد، صلح نامه سندی است که به توافق طرفین اعتبار می بخشد. بنابراین، هرچه این سند شفاف تر، صریح تر و جامع تر باشد، احتمال بروز اختلافات بعدی کمتر خواهد بود:

• شفافیت: از به کار بردن عبارات کلی، مبهم و دوپهلو پرهیز کنید. هر بند باید معنای روشن و مشخصی داشته باشد.
• صراحت: تعهدات و حقوق هر یک از طرفین باید به صراحت و بدون نیاز به تفسیر اضافی بیان شود.
• جامعیت: تمامی جوانب اختلاف و تمامی توافقات حاصله، حتی جزئی ترین آن ها، باید در صلح نامه درج شود تا هیچ نکته ای ناگفته نماند.

آگاهی از حقوق و تکالیف خود و طرف مقابل

پیش از ورود به مذاکرات صلح و سازش، ضروری است که هر دو طرف از حقوق و تکالیف قانونی خود به طور کامل آگاه باشند. این آگاهی به آن ها کمک می کند تا:

• تصمیمات آگاهانه تری بگیرند.
• از زیان های احتمالی جلوگیری کنند.
• به توافقی منصفانه و پایدار دست یابند.

پیامدهای قانونی عدم پایبندی به توافق صلح و سازش یا گزارش اصلاحی

صلح نامه و گزارش اصلاحی، اسناد لازم الاجرا هستند. عدم پایبندی به مفاد آن ها، پیامدهای قانونی جدی در پی دارد:

• طرف متضرر می تواند با استناد به گزارش اصلاحی یا صلح نامه ای که به تایید دادگاه رسیده، از طریق واحد اجرای احکام دادگستری، تقاضای صدور اجراییه و اجرای اجباری مفاد توافق را بنماید.
• در برخی موارد، ممکن است عدم پایبندی به توافق، به منزله تخلف از شرط ضمن عقد تلقی شده و منجر به حق فسخ برای طرف دیگر یا مطالبه خسارات شود.
• بنابراین، طرفین باید با جدیت و التزام کامل به توافقات خود پایبند باشند.

صلح و سازش یک راهکار هوشمندانه است، اما موفقیت آن بستگی به دقت و آگاهی طرفین دارد. با رعایت این نکات، می توان از مزایای بی شمار این روش حل اختلاف بهره مند شد.

سوالات متداول

عدم سازش در شورای حل اختلاف یعنی چه و چه تبعاتی دارد؟

عدم سازش به معنای عدم حصول توافق بین طرفین اختلاف در جلسات صلح و سازش شورای حل اختلاف است. تبعات آن این است که شورای حل اختلاف قرار عدم سازش صادر کرده و پرونده را به مرجع قضایی صالح (دادگاه) ارجاع می دهد تا دعوا در آنجا به صورت رسمی مورد رسیدگی قرار گیرد. یا اگر شورا صلاحیت رسیدگی ماهوی داشته باشد، وارد ماهیت دعوا شده و حکم صادر می کند.

اگر سازش در شورای حل اختلاف انجام نشود، چه اتفاقی می افتد؟

اگر سازش در شورای حل اختلاف انجام نشود، پرونده از طریق شورای حل اختلاف به دادگاه عمومی صلاحیت دار ارجاع داده می شود تا در دادگاه به روال عادی قضایی رسیدگی شده و حکم مقتضی صادر گردد. در واقع، راهکار صلح و سازش در شورا به اتمام رسیده و نوبت به رسیدگی قضایی می رسد.

آیا می توان صلح نامه را بعد از امضا فسخ کرد؟

عقد صلح اصولاً یک عقد لازم است و پس از امضا، قابل فسخ نیست، مگر در موارد محدودی که در قانون پیش بینی شده اند (مانند وجود یکی از خیارات قانونی مانند خیار غبن، تدلیس و… و یا در صورت اقاله به توافق طرفین).

هزینه دادخواست صلح و سازش چقدر است؟

هزینه دادخواست صلح و سازش معمولاً نسبت به سایر دعاوی کمتر است و توسط قوه قضائیه در ابتدای هر سال تعیین و ابلاغ می شود. این هزینه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی دریافت می گردد و شامل هزینه دادرسی و هزینه خدمات دفتری می شود.

مدت زمان رسیدگی به درخواست سازش چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به درخواست سازش بستگی به حجم کاری شعبه، فوریت پرونده و تعداد جلسات مورد نیاز برای حصول توافق دارد. اما به طور کلی، فرآیند صلح و سازش سریع تر از دادرسی های قضایی معمول است، چرا که هدف اصلی آن، حل سریع اختلاف است.

آیا حضور وکیل برای صلح و سازش الزامی است؟

حضور وکیل برای صلح و سازش الزامی نیست، اما به شدت توصیه می شود. وکیل می تواند با تخصص حقوقی خود، شما را از حقوق و تعهداتتان آگاه کند، در تنظیم صلح نامه کمک کرده و از بروز اشتباهات حقوقی جلوگیری نماید.

فرق دادخواست صلح و سازش با دادخواست تعیین تکلیف چیست؟

دادخواست صلح و سازش با هدف حل و فصل اختلاف از طریق توافق طرفین و با تأیید مرجع قضایی ارائه می شود. در حالی که دادخواست تعیین تکلیف معمولاً زمانی مطرح می شود که وضعیت حقوقی یک موضوع یا حق مشخص نیست و خواهان از دادگاه می خواهد که آن وضعیت را روشن و تکلیف آن را مشخص کند، بدون آنکه لزوماً هدف اصلی، حصول توافق با طرف مقابل باشد (مانند دادخواست اثبات مالکیت).

صلح و سازش در چه دعاوی امکان پذیر نیست؟

صلح و سازش در اکثر دعاوی حقوقی و حتی برخی از جرایم قابل گذشت امکان پذیر است. اما در دعاوی مربوط به حقوق عمومی و نظم عمومی جامعه یا حقوقی که جنبه غیرمالی صرف دارند و اساساً قابل اسقاط یا معامله نیستند (مثلاً دعوای اثبات نسب، دعاوی کیفری غیر قابل گذشت)، صلح و سازش امکان پذیر نیست و حتی در صورت توافق نیز مرجع قضایی آن را تأیید نخواهد کرد.

جمع بندی: صلح و سازش، گامی هوشمندانه به سوی عدالت و آرامش

در نهایت، صلح و سازش بیش از یک راهکار قانونی، یک رویکرد فلسفی برای حل اختلافات است که بر مبنای درک متقابل، احترام و اراده آزاد طرفین بنا شده است. این شیوه، به طرفین امکان می دهد تا کنترل بیشتری بر نتیجه اختلاف خود داشته باشند، به جای آنکه سرنوشت پرونده خود را به رأی یک مرجع قضایی بسپارند. مزایای بی شمار صلح و سازش، از جمله صرفه جویی در زمان و هزینه های دادرسی، کاهش استرس و فشار روانی، حفظ و بازسازی روابط انسانی و اجتماعی، و دستیابی به راهکارهای خلاقانه تر و پایدارتر، آن را به گزینه ای هوشمندانه و اخلاقی تبدیل کرده است.

در نظام حقوقی پیچیده امروزی، انتخاب مسیر صحیح برای حل اختلافات، نیازمند آگاهی و بینش است. با استفاده از راهنمایی های ارائه شده در این مقاله و بهره گیری از دانش متخصصان حقوقی، می توانید فرآیند صلح و سازش را به بهترین نحو ممکن طی کنید و با آگاهی کامل از حقوق و تکالیف خود، به یک توافق رضایت بخش و پایدار دست یابید. صلح و سازش، نه تنها به معنای پایان یک دعواست، بلکه می تواند آغازگر آرامش و همکاری های جدید باشد.