نمونه دادخواست تحریر و مهر و موم ترکه

مهر و موم و تحریر ترکه فرآیندهای حقوقی حیاتی برای حفظ و تعیین دقیق اموال متوفی هستند تا حقوق ورثه، طلبکاران و موصی لهم تضمین شود. این اقدامات از حیف و میل و ابهام در دارایی ها و دیون پس از فوت جلوگیری می کنند و پایه ای برای تقسیم عادلانه ترکه فراهم می آورند.

پس از درگذشت یک فرد، مدیریت دارایی ها و بدهی های وی، که در اصطلاح حقوقی ترکه نامیده می شود، می تواند پیچیدگی های بسیاری داشته باشد. در این میان، دو فرآیند حقوقی کلیدی به نام های مهر و موم ترکه و تحریر ترکه نقش حیاتی در حفظ حقوق ذینفعان و شفاف سازی وضعیت مالی متوفی ایفا می کنند. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و تخصصی، به تفصیل به این دو مفهوم، تفاوت ها، ارتباطات، الزامات قانونی و رویه های قضایی مربوط به آن ها می پردازد. همچنین، یک نمونه دادخواست کامل و کاربردی برای تسهیل این فرآیندها ارائه خواهد شد تا مخاطبان، اعم از ورثه، طلبکاران، وکلای دادگستری و پژوهشگران حقوقی، با درک عمیق از موضوع، بتوانند گام های لازم را بردارند.

مهر و موم ترکه چیست؟ (Sealing the Estate)

مهر و موم ترکه یک اقدام حقوقی حفاظتی است که پس از فوت شخص و پیش از تعیین تکلیف نهایی اموال، برای جلوگیری از هرگونه تصرف غیرمجاز، حیف و میل، پنهان کاری یا جابه جایی دارایی های متوفی صورت می گیرد. هدف اصلی این فرآیند، حفظ وضعیت موجود ترکه تا زمان انجام تحریر (صورت برداری) و تقسیم آن است. این عمل عمدتاً شامل پلمب کردن اماکن، صندوق ها، اوراق بهادار و سایر اموال منقول و غیرمنقول است که به نام متوفی ثبت شده یا در تصرف او بوده است.

تعریف حقوقی مهر و موم ترکه و هدف آن

مهر و موم به معنای قرار دادن علامت رسمی و غیرقابل نفوذ بر روی اموال یا محلی است که اموال متوفی در آنجا نگهداری می شود. این اقدام اطمینان می دهد که هیچ کس، حتی ورثه یا سایر اشخاص ذینفع، تا زمان گشایش مهر و موم و تحریر رسمی ترکه، نمی تواند به آن دسترسی پیدا کرده یا در آن دخل و تصرف کند. هدف از این کار، جلوگیری از بروز اختلافات احتمالی در آینده، تضمین شفافیت در لیست دارایی ها و بدهی ها و در نهایت، حفظ حقوق همه اشخاصی است که به نوعی از ترکه متوفی بهره مند هستند.

اشخاص ذی حق برای درخواست مهر و موم ترکه

بر اساس ماده ۱۶۷ قانون امور حسبی، اشخاص زیر می توانند درخواست مهر و موم ترکه را به دادگاه (یا شورای حل اختلاف، در حدود صلاحیت) تقدیم کنند:

• ورثه متوفی: هر یک از ورثه، چه سهم الارث مشخصی داشته باشند یا نه، می توانند برای حفظ دارایی ها اقدام به درخواست مهر و موم کنند.
• موصی له: شخصی که به موجب وصیت متوفی، بخشی از اموال یا منافع آن به او واگذار شده است.
• طلبکاران متوفی: اشخاصی که از متوفی طلب دارند، به شرط آنکه طلبشان مسلم و قطعی بوده و یا در سند رسمی قید شده باشد. این طلبکاران باید وثیقه ای نیز برای جبران خسارات احتمالی ارائه دهند.
• وصی: شخصی که متوفی او را برای اداره اموال یا انجام وصایای خود تعیین کرده است.
• وکیل یا قیم محجور: در صورتی که یکی از ورثه یا موصی لهم، محجور (مانند صغیر، مجنون، سفیه) باشد و دارای وکیل یا قیم قانونی باشد، وکیل یا قیم او می تواند این درخواست را مطرح کند.
• امین غایب: اگر یکی از ورثه یا موصی لهم غایب باشد و برای او امین تعیین شده باشد، امین می تواند درخواست مهر و موم ترکه را بنماید.

موارد ضروری برای مهر و موم ترکه

در برخی شرایط، درخواست مهر و موم ترکه از اهمیت ویژه ای برخوردار می شود و می تواند به حفظ حقوق ذینفعان کمک شایانی کند:

• وجود وارث محجور یا غایب: در صورت وجود ورثه صغیر، مجنون، سفیه یا غایب، به دلیل عدم توانایی آن ها در مدیریت و حفاظت از سهم الارث خود، مهر و موم ترکه ضروری است.
• بیم حیف و میل یا اختفا: اگر دلایلی وجود داشته باشد که نشان دهد برخی از ورثه یا سایر افراد ممکن است قصد حیف و میل، تصرف غیرمجاز یا پنهان کردن اموال متوفی را داشته باشند.
• عدم توافق ورثه: در مواقعی که ورثه بر سر نحوه اداره یا نگهداری از ترکه به توافق نرسند و بیم اختلاف جدی باشد.
• وجود اموال منقول با ارزش بالا: به ویژه در مواردی که اموال ارزشمند و قابل جابه جایی وجود دارد که به راحتی می توانند مفقود یا جابه جا شوند.

مستندات قانونی مهر و موم ترکه

قانون امور حسبی، اصلی ترین مرجع قانونی برای امور مربوط به ترکه، مهر و موم و تحریر آن است. مواد ۱۶۷ تا ۱۹۴ این قانون به مهر و موم ترکه اختصاص دارند. از جمله این مواد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ماده ۱۶۷: اشخاص ذی نفع در درخواست مهر و موم را تعیین می کند.
• ماده ۱۷۲: در صورت وجود محجور بدون ولی، وصی یا قیم، دادرس باید مراتب را به دادستان اطلاع دهد تا برای تعیین قیم اقدام شود.
• ماده ۱۷۳: اگر در بین ورثه غایبی باشد که نماینده یا امین ندارد، دادرس باید مراتب را به او اطلاع دهد یا در صورت عدم اطلاع از محل غایب، به دادستان اعلام کند تا برای تعیین امین اقدام شود.
• ماده ۱۷۵: مقررات مربوط به نحوه انجام مهر و موم را بیان می کند.

رعایت دقیق این مواد قانونی برای اطمینان از صحت و اعتبار فرآیند مهر و موم ترکه ضروری است. هرگونه تخلف از این ضوابط می تواند منجر به ابطال اقدامات انجام شده و بروز مشکلات حقوقی بیشتر شود.

تحریر ترکه چیست؟ (Inventorying the Estate)

تحریر ترکه، گامی مهم تر و جزئی تر از مهر و موم است که به منظور تعیین دقیق و رسمی کلیه اموال، حقوق، مطالبات و دیون متوفی انجام می گیرد. این فرآیند به منزله یک صورت برداری جامع و مستند از وضعیت مالی و حقوقی ترکه است که امکان توزیع عادلانه و قانونی آن را فراهم می آورد.

تعریف حقوقی تحریر ترکه و هدف آن

تحریر ترکه به معنای تنظیم یک فهرست کامل و دقیق از دارایی های مثبت (اموال منقول و غیرمنقول، وجوه نقد، اوراق بهادار، مطالبات از دیگران) و دارایی های منفی (بدهی ها، دیون، تعهدات مالی) متوفی است. این صورت برداری باید با حضور تمام ذینفعان یا نمایندگان قانونی آن ها و نماینده دادگاه صورت پذیرد. هدف اصلی تحریر ترکه، رفع هرگونه ابهام درباره میزان دقیق ترکه است. این شفاف سازی، نه تنها به ورثه کمک می کند تا از حدود و ثغور ارث خود آگاه شوند، بلکه طلبکاران را نیز قادر می سازد تا نسبت به مطالبات خود اطمینان حاصل کنند و از مسئولیت ورثه در قبال دیون متوفی مطلع شوند. تحریر ترکه، زمینه ساز تصمیم گیری های بعدی مانند قبول یا رد ترکه، پرداخت دیون و تقسیم ارث است.

اشخاص ذی حق برای درخواست تحریر ترکه

بر اساس ماده ۲۰۷ قانون امور حسبی، درخواست تحریر ترکه از اشخاص زیر پذیرفته می شود:

• هر یک از ورثه یا نماینده قانونی آن ها: ورثه یا وکیل، قیم و امین آن ها می توانند این درخواست را مطرح کنند.
• وصی برای اداره اموال: شخصی که به موجب وصیت، مسئولیت اداره بخشی یا تمام اموال متوفی را بر عهده دارد.
• طلبکاران متوفی: در صورتی که طلبکاران بیم آن را داشته باشند که ترکه برای پرداخت دیون کافی نباشد یا وراث اقدام به تحریر ترکه نکنند، می توانند این درخواست را بنمایند تا از میزان دقیق ترکه و امکان وصول طلب خود مطلع شوند.

موارد الزامی برای تحریر ترکه

قانون در برخی موارد، تحریر ترکه را الزامی دانسته است که عدم انجام آن می تواند پیامدهای حقوقی داشته باشد:

1. وجود ورثه غایب یا محجور: در صورتی که یکی از ورثه صغیر، مجنون، سفیه یا غایب باشد، تحریر ترکه به منظور حمایت از حقوق آن ها و جلوگیری از تضییع سهم شان الزامی است.
2. قبول نکردن ترکه توسط برخی ورثه: اگر برخی از ورثه، ترکه را قبول نکنند یا در مورد قبول یا رد ترکه سکوت کنند، تحریر ترکه برای تعیین تکلیف وضعیت ترکه و سهم هر یک از ورثه ضرورت می یابد.
3. واقع شدن بخشی از ترکه در خارج از کشور: در صورت وجود اموال متوفی در خارج از مرزهای ایران، تحریر ترکه برای تعیین دقیق آن اموال و تسهیل فرآیندهای قانونی بعدی الزامی است.

تحریر ترکه در این موارد، نه تنها یک حق، بلکه یک تکلیف قانونی است و دادگاه باید نسبت به انجام آن اقدام کند.

مستندات قانونی تحریر ترکه

مواد ۲۰۶ تا ۲۳۵ قانون امور حسبی، به تفصیل به تحریر ترکه و جزئیات آن می پردازد:

• ماده ۲۰۶: مقصود از تحریر ترکه را تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی اعلام می کند.
• ماده ۲۰۷: اشخاص ذی حق برای درخواست تحریر ترکه را مشخص می نماید.
• ماده ۲۱۰: تعیین وقت برای تحریر ترکه و لزوم انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشار را با فاصله زمانی مشخص (حداقل یک ماه و حداکثر سه ماه از تاریخ نشر آگهی) بیان می کند.
• ماده ۲۱۳: محتویات صورت برداری ترکه را تشریح می کند که شامل توصیف اموال، تعیین قیمت، ذکر دیون و مطالبات متوفی و همچنین ذکر اموال در تصرف متوفی که متعلق به غیر است، می شود.
• ماده ۲۱۸ و ۲۱۹: در مورد توقیف ترکه در زمان تحریر ترکه و معلق ماندن عملیات اجرایی راجع به بدهی متوفی در صورت تحریر ترکه توضیحات لازم را ارائه می دهد.

آگاهی از این مواد قانونی برای هر فردی که با موضوع ترکه درگیر است، ضروری است تا از حقوق و تکالیف خود آگاه باشد و روند قانونی را به درستی طی کند.

تفاوت ها و ارتباط مهر و موم و تحریر ترکه

اگرچه مهر و موم و تحریر ترکه هر دو با هدف حفاظت و مدیریت اموال متوفی انجام می شوند، اما تفاوت های ماهوی و رویه ای مهمی بین آن ها وجود دارد که درک این تفاوت ها برای پیگیری صحیح امور ترکه ضروری است.

توضیح دقیق تفاوت ماهیتی هر دو فرآیند

1. مهر و موم ترکه: این یک اقدام حفاظتی و موقت است. هدف اصلی آن، فریز کردن وضعیت ترکه و جلوگیری از هرگونه دست درازی، تصرف یا جابه جایی اموال تا زمان تعیین تکلیف نهایی است. مهر و موم بیشتر یک اقدام فیزیکی (پلمب، بستن راه دسترسی) است و به معنای صورت برداری دقیق از اموال نیست، بلکه فقط از آن ها محافظت می کند.
2. تحریر ترکه: این فرآیند ماهیتی تحقیقی و مستندسازی دارد. هدف آن، صورت برداری دقیق و جامع از کلیه دارایی ها (مثبت و منفی) متوفی است. تحریر ترکه نه تنها اموال را فهرست می کند، بلکه دیون، مطالبات و حتی اموال متعلق به دیگران که در تصرف متوفی بوده را نیز مشخص می سازد. این فرآیند نیازمند کارشناسی و ارزیابی است.

به عبارت دیگر، مهر و موم ابزاری برای «حفظ موجودیت ترکه» است، در حالی که تحریر ترکه ابزاری برای «تعیین و شناسایی محتوای ترکه» است.

بیان ارتباط اجرایی و رویه ای بین این دو

معمولاً مهر و موم ترکه قبل از تحریر ترکه انجام می شود. این ترتیب منطقی است؛ زیرا ابتدا باید از اموال محافظت کرد تا بتوان با خیالی آسوده و در یک محیط کنترل شده، اقدام به صورت برداری و فهرست نویسی آن ها نمود. اگر مهر و موم صورت نگیرد، ممکن است در فاصله زمانی بین فوت و تحریر ترکه، اموال جابه جا یا حیف و میل شوند و این امر فرآیند تحریر را با مشکل مواجه کند. با این حال، الزامی نیست که همیشه مهر و موم مقدم بر تحریر باشد؛ ممکن است در برخی موارد مستقیماً درخواست تحریر ترکه شود، به خصوص اگر بیم حیف و میل وجود نداشته باشد یا اموال منقول و قابل دسترسی نباشند.

آیا امکان درخواست هم زمان مهر و موم و تحریر ترکه وجود دارد؟

بر اساس نظریات مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه (مانند شماره 7/98/1466 مورخ 1398/12/04)، امکان صدور هم زمان قرارهای مهر و موم و تحریر ترکه وجود دارد. این امر مستفاد از ماده ۱۹۲ قانون امور حسبی است که تصریح می کند بعد از تحریر ترکه درخواست مهر و موم پذیرفته نمی شود و اگر در اثناء تحریر ترکه درخواست مهر و موم بشود فقط آن مقداری که تحریر نشده است مهر و موم می گردد. این ماده نشان می دهد که تا پیش از تحریر کامل، امکان مهر و موم وجود دارد. بنابراین، دادگاه می تواند به هر دو خواسته در یک دادخواست رسیدگی کند؛ اما در مرحله اجرا، مهر و موم باید پیش از آغاز کامل تحریر ترکه و یا حداقل در شروع آن برای بخش های تحریر نشده صورت گیرد تا هدف حفاظتی آن محقق شود.

این رویکرد منطقی است، چرا که فرآیند تحریر ترکه خود نیازمند یک بازه زمانی (حداقل یک تا سه ماه) برای اطلاع رسانی و جمع آوری اطلاعات است و در این مدت نیز حفاظت از ترکه ضروری است.

مدارک و مستندات لازم برای تنظیم دادخواست

برای تنظیم و ثبت یک دادخواست حقوقی معتبر و قابل پیگیری برای مهر و موم و تحریر ترکه، ارائه مستندات کامل و صحیح از اهمیت بالایی برخوردار است. نقص در مدارک می تواند منجر به تأخیر در رسیدگی یا حتی رد دادخواست شود. مدارک اصلی مورد نیاز عبارتند از:

1. کپی مصدق گواهی فوت متوفی: این مدرک اصلی ترین دلیل برای اثبات واقعه فوت و آغاز فرآیند ترکه است. مصدق به معنای تأیید شده توسط مرجع رسمی (مانند دفترخانه یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی) است.
2. کپی مصدق گواهی انحصار وراثت (قطعی یا محدود): این گواهی اسامی تمامی ورثه و سهم الارث آن ها را به صورت قانونی مشخص می کند. برای طرح دعوای مهر و موم و تحریر ترکه، حتی گواهی انحصار وراثت محدود نیز کفایت می کند، اما در نهایت برای تقسیم ترکه نیاز به گواهی قطعی خواهد بود.
3. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی کلیه ورثه (خواهان و خواندگان): برای احراز هویت و نسبت خویشاوندی خواهان و نیز شناسایی و ابلاغ صحیح به سایر ورثه (خواندگان) لازم است.
4. وکالتنامه وکیل (در صورت مراجعه توسط وکیل): اگر دادخواست توسط وکیل تنظیم و ارائه می شود، وکالتنامه رسمی وکیل ضروری است.
5. لیست مقدماتی از اموال و دارایی های متوفی (در صورت اطلاع): هرچند تحریر ترکه خود به معنای صورت برداری است، اما ارائه یک لیست اولیه (هرچند ناقص) از اموال متوفی می تواند به دادگاه در درک وسعت و ماهیت ترکه کمک کند.
6. مدارک مرتبط با حجر یا غیبت احتمالی برخی ورثه: در صورت وجود ورثه محجور (مانند حکم قیمومت یا سرپرستی) یا غایب (مانند حکم امین)، ارائه این مدارک ضروری است تا دادگاه برای تعیین نماینده قانونی آن ها اقدام کند.
7. مدارک اثبات کننده طلب یا وصایت (برای طلبکاران و موصی لهم): اگر خواهان، طلبکار یا موصی له باشد، باید مدارکی مانند سند طلب، وصیت نامه یا هر مدرک معتبر دیگری که ذینفع بودن او را ثابت کند، ارائه دهد.
8. رسید پرداخت هزینه های دادرسی: شامل هزینه ابطال تمبر و ثبت دادخواست که از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی پرداخت می شود.

تهیه دقیق و کامل این مدارک، گامی اساسی در تسریع فرآیند رسیدگی و جلوگیری از هرگونه توقف یا پیچیدگی غیرضروری است.

مرجع صالح برای رسیدگی و نحوه طرح دعوا

شناسایی مرجع قضایی صالح و آگاهی از نحوه صحیح طرح دعوا، از گام های اولیه و مهم در پیگیری حقوقی مهر و موم و تحریر ترکه است.

تشریح صلاحیت شورای حل اختلاف و دادگاه های حقوقی بر اساس ارزش ترکه

بر اساس قانون شورای حل اختلاف، صلاحیت رسیدگی به دعاوی مربوط به ترکه، از جمله مهر و موم و تحریر ترکه، بین دادگاه های عمومی حقوقی و شوراهای حل اختلاف تقسیم شده است. این تقسیم بندی عمدتاً بر اساس «ارزش ترکه» صورت می گیرد:

• شورای حل اختلاف: در صورتی که ارزش کلی ترکه (اعم از اموال منقول و غیرمنقول) تا سقف معینی باشد (که این سقف در قوانین بودجه سالانه و یا مصوبات قوه قضاییه تعیین و اعلام می شود و ممکن است تغییر کند)، شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی به درخواست های مهر و موم و تحریر ترکه را خواهد داشت. این شوراها به دلیل سهولت و سرعت بیشتر در رسیدگی، برای پرونده های با ارزش کمتر مناسب ترند.
• دادگاه های عمومی حقوقی: در مواردی که ارزش ترکه از سقف تعیین شده برای شوراهای حل اختلاف بیشتر باشد، دادگاه عمومی حقوقی صالح به رسیدگی خواهد بود. همچنین، دعاوی پیچیده تر که نیاز به رسیدگی تخصصی تر دارند یا با دعاوی دیگری مانند ابطال وصیت نامه یا تقسیم ترکه هم زمان مطرح می شوند، معمولاً در صلاحیت دادگاه حقوقی قرار می گیرند.

نکته مهم: تعیین دقیق ارزش ترکه در ابتدای امر ممکن است دشوار باشد، اما خواهان باید برآوردی اولیه ارائه دهد. در صورت بروز اختلاف در خصوص صلاحیت، مرجع قضایی مکلف است به این موضوع رسیدگی و تصمیم گیری کند.

نحوه ثبت دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

در حال حاضر، تمامی دادخواست های حقوقی از جمله دادخواست مهر و موم و تحریر ترکه، باید از طریق «دفاتر خدمات الکترونیک قضایی» به ثبت برسند. مراحل کلی به شرح زیر است:

1. ایجاد حساب کاربری ثنا: ابتدا خواهان (یا وکیل او) باید در سامانه ثنا ثبت نام کرده و کد کاربری و رمز عبور دریافت کند. تمامی ابلاغیه های قضایی از طریق این سامانه ارسال می شود.
2. مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی: با در دست داشتن مدارک لازم (که در بخش قبل ذکر شد)، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید.
3. تنظیم دادخواست: کارمندان دفتر خدمات قضایی، متن دادخواست را بر اساس اظهارات شما و با استفاده از فرم های استاندارد قانونی تنظیم می کنند. در این مرحله، تمامی مشخصات خواهان، خواندگان، خواسته، دلایل و منضمات باید به دقت قید شود.
4. الصاق مدارک: کپی مصدق تمام مدارک پشتیبان (شناسنامه، گواهی فوت، گواهی انحصار وراثت و …) به دادخواست الصاق می شود.
5. پرداخت هزینه های دادرسی: هزینه های دادرسی بر اساس ارزش خواسته (در اینجا، مهر و موم و تحریر ترکه) محاسبه و از طریق دستگاه کارتخوان در دفتر خدمات قضایی پرداخت می شود.
6. ثبت نهایی و دریافت کد رهگیری: پس از تکمیل مراحل فوق، دادخواست به صورت الکترونیکی ثبت شده و یک کد رهگیری و شماره پرونده به خواهان داده می شود. از این پس، می توان از طریق سامانه ثنا وضعیت پرونده را پیگیری کرد.

این فرآیند ثبت الکترونیکی، ضمن افزایش سرعت و دقت، امکان پیگیری آسان تر را برای ذینفعان فراهم می آورد.

نمونه دادخواست جامع مهر و موم و تحریر ترکه متوفی

در ادامه یک نمونه دادخواست کامل برای مهر و موم و تحریر ترکه ارائه می شود که می تواند به عنوان الگو مورد استفاده قرار گیرد. لازم است که جزئیات مربوط به هر پرونده به دقت در آن جایگذاری شود.

عنوان دادخواست: دادخواست صدور قرار مهر و موم و سپس تحریر ترکه متوفی

مشخصات خواهان:

• نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی خواهان]
• کد ملی: [کد ملی خواهان]
• نشانی دقیق: [نشانی کامل پستی خواهان شامل استان، شهر، خیابان، کوچه، پلاک، واحد]
• شماره تماس: [شماره تلفن خواهان]

مشخصات خواندگان: (برای تمامی ورثه و اشخاص ذینفع به استثنای خواهان)

در صورتی که تعداد خواندگان زیاد است، می توان به شرح ذیل اکتفا کرد و لیست کامل را در یک برگه جداگانه به عنوان پیوست دادخواست ارائه نمود:

1. نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی خوانده اول]، کد ملی: [کد ملی خوانده اول]، نشانی دقیق: [نشانی کامل پستی خوانده اول]
2. نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی خوانده دوم]، کد ملی: [کد ملی خوانده دوم]، نشانی دقیق: [نشانی کامل پستی خوانده دوم]
3. … (مشخصات سایر خواندگان به همین ترتیب)

مشخصات وکیل: (در صورت وجود وکیل)

• نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی وکیل]
• کد ملی: [کد ملی وکیل]
• نشانی: [نشانی دفتر وکیل]
• شماره تماس: [شماره تلفن وکیل]

خواسته:

تقاضای صدور قرار مهر و موم و سپس تحریر و صورت برداری ترکه متوفی [نام و نام خانوادگی متوفی] به انضمام کلیه خسارات دادرسی (اعم از هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، و سایر هزینه های قانونی).

دلایل و منضمات دادخواست:

1. کپی مصدق گواهی فوت متوفی [نام و نام خانوادگی متوفی]
2. کپی مصدق گواهی حصر وراثت شماره [شماره گواهی] مورخ [تاریخ گواهی] صادره از [شعبه و مرجع صادرکننده گواهی، مثلاً شعبه X شورای حل اختلاف شهر Y]
3. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان و کلیه خواندگان
4. وکالتنامه وکیل (در صورت وجود)
5. [در صورت اطلاع] لیست مقدماتی از اموال و دارایی های متوفی (شامل اموال منقول و غیرمنقول)
6. [در صورت لزوم] مدارک اثبات حجر یا غیبت برخی ورثه (مانند حکم قیمومت یا حکم امین)
7. [در صورت لزوم] سایر مدارک مرتبط که به اثبات خواسته کمک می کند (مانند سند طلب، وصیت نامه، اسناد مالکیت)

شرح دادخواست:

ریاست محترم [نام مرجع قضایی صالح، مثلاً شورای حل اختلاف شهرستان ____ / دادگاه عمومی حقوقی شهرستان ____]

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار عالی می رساند؛ شادروان [نام و نام خانوادگی متوفی] فرزند [نام پدر متوفی] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه متوفی] و کد ملی [کد ملی متوفی]، مورث قانونی اینجانب/موکل [نام و نام خانوادگی خواهان] و سایر خواندگان محترم، در تاریخ [تاریخ فوت متوفی] در اقامتگاه دائمی خود در [محل فوت یا آخرین اقامتگاه متوفی] دار فانی را وداع گفته اند.

بر اساس گواهی حصر وراثت به شماره [شماره گواهی حصر وراثت] مورخ [تاریخ گواهی حصر وراثت] صادره از [نام مرجع صادرکننده گواهی حصر وراثت]، ورثه حین الفوت آن مرحوم/مرحومه عبارتند از: اینجانب/موکل [نام و نام خانوادگی خواهان] فرزند [نام پدر خواهان] و خواندگان محترم ردیف های ۱ الی [تعداد خواندگان] به شرح ستون مشخصات خواندگان در صدر دادخواست.

نظر به اینکه پس از فوت مورث، اموالی اعم از منقول و غیرمنقول (شامل [ذکر نمونه ای از اموال مانند: یک باب آپارتمان واقع در …، یک دستگاه خودرو …، حساب بانکی …، و …] به ارزش تقریبی [مبلغ تقریبی] ریال) به عنوان ترکه از ایشان به جای مانده است و با توجه به [ذکر یکی از دلایل زیر، یا ترکیبی از آن ها:]

• بیم حیف و میل و تضییع اموال ترکه قبل از تعیین دقیق و صورت برداری آن ها؛
• وجود ورثه [صغیر/مجنون/غایب/…] در بین ورثه که نیازمند حمایت قانونی ویژه هستند و امکان مباشرت در حفاظت و اداره ترکه را ندارند؛
• عدم توافق و هماهنگی لازم میان تمامی ورثه در خصوص اداره و نگهداری از ترکه و احتمال بروز اختلافات؛
• وجود بدهی ها و مطالبات متعدد از/به متوفی که تعیین تکلیف آن ها نیازمند تحریر رسمی ترکه است؛

لذا، با استناد به مواد ۱۶۷، ۱۷۲، ۱۷۳، ۲۰۶، ۲۰۷، ۲۱۰، ۲۱۳، ۳۰۰ و ۳۰۷ قانون امور حسبی و سایر مقررات مربوطه، از محضر ریاست محترم دادگاه/شورا، تقاضای صدور قرار مقتضی مبنی بر مهر و موم ترکه مرحوم [نام متوفی] و متعاقباً تحریر و صورت برداری کامل ترکه ایشان با رعایت تشریفات قانونی، به انضمام محکومیت خواندگان به پرداخت کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل (در صورت وجود) مورد استدعاست.

با تقدیم احترام،

[نام و نام خانوادگی خواهان/وکیل خواهان]

[امضا]

[تاریخ]

مواد قانونی مستند (از قانون امور حسبی با توضیحات مختصر)

قانون امور حسبی، سنگ بنای قانونی رسیدگی به امور ترکه است. در این بخش، به مهم ترین مواد قانونی مرتبط با مهر و موم و تحریر ترکه اشاره و شرح مختصری از آن ها ارائه می شود:

1. ماده ۱۶۷: اشخاص ذی نفع در درخواست مهر و موم. این ماده به صراحت اشخاصی را که حق درخواست مهر و موم ترکه را دارند (مانند ورثه، موصی له، طلبکاران) مشخص می کند و مبنای قانونی برای اقامه چنین دعوایی است.
2. ماده ۱۷۲: وظیفه دادرس در صورت وجود محجور بدون ولی/وصی/قیم. تأکید بر حمایت از حقوق محجورین دارد. اگر در بین ورثه محجوری باشد که نماینده قانونی ندارد، دادرس مکلف است مراتب را به دادستان اطلاع دهد تا برای تعیین قیم او اقدام شود. این تدبیر از تضییع حقوق محجورین جلوگیری می کند.
3. ماده ۱۷۳: وظیفه دادرس در صورت وجود غایب بدون نماینده/امین. مشابه ماده ۱۷۲، این ماده نیز در راستای حمایت از حقوق ورثه غایب است. در صورت وجود ورثه غایب بدون نماینده، دادرس باید به او اطلاع دهد یا در صورت عدم اطلاع از محل غایب، به دادستان برای تعیین امین اطلاع دهد.
4. ماده ۱۹۲: محدودیت زمانی درخواست مهر و موم پس از تحریر. این ماده قاعده مهمی را بیان می کند: بعد از تحریر ترکه درخواست مهر و موم پذیرفته نمی شود و اگر در اثناء تحریر ترکه درخواست مهر و موم بشود فقط آن مقداری که تحریر نشده است مهر و موم می گردد. این نشان می دهد که مهر و موم عمدتاً یک اقدام مقدماتی یا موازی با تحریر است و پس از اتمام تحریر، موضوعیت خود را از دست می دهد.
5. ماده ۲۰۶: تعریف تحریر ترکه. به طور خلاصه، تحریر ترکه را تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی تعریف می کند و هسته اصلی این فرآیند را مشخص می سازد.
6. ماده ۲۰۷: اشخاص ذی نفع در درخواست تحریر ترکه. مشابه ماده ۱۶۷، اشخاصی را که حق درخواست تحریر ترکه را دارند (ورثه، وصی) تعیین می کند.
7. ماده ۲۱۰: تعیین وقت برای تحریر ترکه. این ماده بر لزوم تعیین وقت و انتشار آگهی برای تحریر ترکه تأکید دارد. هدف این آگهی، اطلاع رسانی به عموم ذینفعان (به ویژه طلبکاران و موصی لهم) برای حضور در فرآیند تحریر و ارائه اسناد و مدارک است. مهلت یک تا سه ماهه بین آگهی و اجرا نیز برای همین منظور در نظر گرفته شده است.
8. ماده ۲۱۳: محتویات صورت برداری ترکه. این ماده جزئیات مربوط به نحوه صورت برداری از ترکه را بیان می کند. صورت برداری باید شامل توصیف دقیق اموال، تعیین قیمت، ذکر دیون و مطالبات متوفی، و حتی اموالی باشد که در تصرف متوفی بوده اما متعلق به شخص دیگری است. این جزئیات، شفافیت و دقت فرآیند تحریر را تضمین می کند.
9. ماده ۳۰۰: مربوط به هزینه های دادرسی و شیوه پرداخت آن ها از محل ترکه است.
10. ماده ۳۰۷: در مورد پرداخت حق الوکاله وکیل از محل ترکه در صورت موفقیت در دعاوی مربوط به ترکه.

این مواد قانونی چارچوب عمل مراجع قضایی و حقوقی را در پرونده های ترکه فراهم می کنند و درک صحیح آن ها برای هر ذینفع ضروری است.

نکات حقوقی مهم و سوالات متداول

در فرآیندهای حقوقی مربوط به ترکه، ابهامات و سوالات متداولی برای ذینفعان پیش می آید. آشنایی با نکات کلیدی و پاسخ به این سوالات می تواند به شفافیت بیشتر و تصمیم گیری آگاهانه کمک کند.

امکان صدور هم زمان قرارهای مهر و موم و تحریر ترکه

همان طور که پیشتر اشاره شد، با استناد به نظریات مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه و مفهوم ماده ۱۹۲ قانون امور حسبی، امکان درخواست و صدور قرارهای مهر و موم و تحریر ترکه به صورت هم زمان در یک دادخواست وجود دارد. این اقدام به دلیل ارتباط تنگاتنگ و تکمیل کننده بودن این دو فرآیند، نه تنها مجاز است، بلکه می تواند به تسریع امور و جلوگیری از دوباره کاری کمک کند. با این حال، در مرحله اجرا، رعایت ترتیب منطقی ضروری است؛ به این معنا که مهر و موم باید پیش از شروع عملیات صورت برداری ترکه یا هم زمان با آن برای بخش های تحریر نشده صورت گیرد تا حفاظت از اموال تضمین شود.

وضعیت توقیف ترکه در زمان تحریر ترکه

بر اساس نظریه مشورتی شماره 7/98/642 مورخ 1399/01/17 اداره کل حقوقی قوه قضاییه و با استناد به ماده ۲۱۹ قانون امور حسبی، عملیات اجرایی راجع به بدهی متوفی در صورت تحریر ترکه معلق می ماند. این بدان معناست که در مدت زمانی که فرآیند تحریر ترکه در جریان است، هرگونه اقدام اجرایی مانند توقیف اموال ترکه توسط طلبکاران متوقف می شود. هدف از این توقف، فراهم آوردن فرصت کافی برای تعیین دقیق دیون و دارایی های متوفی و اطمینان از توزیع عادلانه ترکه میان تمامی ذینفعان است. پس از اتمام تحریر ترکه و روشن شدن وضعیت کامل ترکه، عملیات اجرایی می تواند مطابق مقررات قانون اجرای احکام مدنی از سر گرفته شود.

تفاوت مهر و موم و تحریر ترکه با تقسیم ترکه

یکی از اشتباهات رایج، خلط مفهوم مهر و موم و تحریر ترکه با تقسیم ترکه است. این سه فرآیند مراحل متفاوتی از اداره ترکه را نمایندگی می کنند:

• مهر و موم ترکه: یک اقدام حفاظتی است برای جلوگیری از دسترسی و حیف و میل اموال.
• تحریر ترکه: یک اقدام صورت برداری و فهرست نویسی است برای تعیین دقیق اموال، حقوق و دیون متوفی.
• تقسیم ترکه: فرآیندی است که پس از پرداخت دیون و وصایای متوفی و تعیین میزان خالص ترکه، به منظور تخصیص و انتقال سهم الارث هر یک از ورثه به آن ها صورت می گیرد. این مرحله نهایی پس از تکمیل مهر و موم و تحریر ترکه است.

هزینه های دادرسی و اجرایی مهر و موم و تحریر ترکه

هزینه های مربوط به دادخواست مهر و موم و تحریر ترکه شامل هزینه دادرسی، ابطال تمبر و در صورت نیاز، هزینه کارشناسی و نشر آگهی است. این هزینه ها در ابتدا توسط خواهان پرداخت می شود. با این حال، بر اساس اصول حقوقی و مواد ۳۰۰ و ۳۰۷ قانون امور حسبی، این هزینه ها جزء دیون ترکه محسوب می شوند و در نهایت از محل خود ترکه پرداخت خواهند شد. به عبارت دیگر، پس از وصول ترکه، خواهان می تواند هزینه های پرداخت شده را از آن کسر کند.

آثار قانونی مهر و موم و تحریر ترکه

انجام این دو فرآیند آثار قانونی مهمی به دنبال دارد:

• حفاظت از اموال: مهر و موم تضمین می کند که هیچ کس نمی تواند به طور غیرقانونی در اموال متوفی تصرف کند.
• شفافیت مالی: تحریر ترکه، تصویری روشن و دقیق از دارایی ها و بدهی های متوفی ارائه می دهد که مبنای تمامی اقدامات بعدی است.
• مسئولیت محدود ورثه: پس از تحریر ترکه، مسئولیت ورثه در قبال دیون متوفی محدود به سهم الارث هر یک می شود و آن ها مسئولیت شخصی بیش از ترکه را نخواهند داشت.
• جلوگیری از اختلافات: با تعیین دقیق ترکه، بسیاری از اختلافات احتمالی میان ورثه یا با طلبکاران کاهش می یابد.

مدت زمان فرآیند و مراحل اجرایی پس از صدور قرار

مدت زمان مهر و موم و تحریر ترکه بسته به پیچیدگی پرونده، تعداد ورثه، پراکندگی اموال و حجم کاری مراجع قضایی متغیر است. پس از صدور قرار مهر و موم، دادورز یا مأمور مربوطه به محل مراجعه و اقدام به پلمب می کند. برای تحریر ترکه، دادگاه یا شورای حل اختلاف وقت تعیین کرده و آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار منتشر می کند (حداقل یک ماه و حداکثر سه ماه از تاریخ نشر آگهی). در روز مقرر، با حضور نمایندگان قانونی و ذینفعان، صورت برداری از ترکه انجام می شود. این فرآیند ممکن است از چند هفته تا چند ماه به طول بینجامد.

اهمیت مشاوره با وکیل متخصص در امور ترکه

با توجه به پیچیدگی های حقوقی، تعدد مواد قانونی و اهمیت دقت در تنظیم دادخواست و پیگیری مراحل، مشاوره و بهره گیری از وکیل متخصص در امور ترکه قویاً توصیه می شود. یک وکیل مجرب می تواند با دانش و تجربه خود، ضمن اطمینان از صحت اقدامات، از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری کرده و روند را تسریع بخشد و از تضییع حقوق ذینفعان پیشگیری کند.

نتیجه گیری

مهر و موم و تحریر ترکه دو رکن اساسی در مدیریت حقوقی اموال متوفی هستند که با هدف حفظ و شفاف سازی دارایی ها و دیون، پایه های لازم برای تقسیم عادلانه و قانونی ارث را فراهم می آورند. مهر و موم با تأکید بر جنبه حفاظتی، از حیف و میل احتمالی جلوگیری کرده، در حالی که تحریر ترکه با تمرکز بر صورت برداری دقیق، ابعاد مالی و حقوقی ترکه را آشکار می سازد. درک تفاوت ها و ارتباط این دو فرآیند، همراه با آگاهی از الزامات قانونی و رویه های قضایی مربوطه، برای تمامی ذینفعان ضروری است.

نمونه دادخواست جامع ارائه شده در این مقاله، می تواند به عنوان یک الگوی کارآمد برای طرح دعوا مورد استفاده قرار گیرد، اما باید توجه داشت که هر پرونده ویژگی های خاص خود را دارد و نیازمند انطباق دقیق جزئیات با شرایط موجود است. پیچیدگی های این امور و لزوم رعایت دقیق تشریفات قانونی، اهمیت مشاوره با وکیل متخصص در امور ترکه را دوچندان می کند تا از بروز اشتباهات احتمالی پیشگیری و حقوق تمامی ورثه، طلبکاران و موصی لهم به نحو احسن تضمین شود.