نمونه دادخواست اثبات وقوع بیع

نمونه دادخواست اثبات وقوع بیع ابزاری حیاتی برای احقاق حقوق خریدارانی است که با انکار فروشنده یا عدم ایفای تعهدات وی، به ویژه در انتقال سند رسمی، مواجه شده اند و نیازمند پیگیری قضایی برای تایید معامله خود هستند.

در نظام حقوقی ایران، عقد بیع به عنوان یکی از مهم ترین و رایج ترین عقود، نقش اساسی در روابط تجاری و مدنی ایفا می کند. این عقد، که در قانون مدنی به صراحت تعریف شده، به معنای تملیک عین به عوض معلوم است. با این حال، علی رغم صراحت قانونی، در بسیاری از موارد شاهد اختلافاتی هستیم که ریشه در عدم ثبت رسمی معاملات یا انکار وقوع بیع توسط یکی از طرفین دارد. این وضعیت، به ویژه برای خریداران، چالش های جدی ایجاد می کند و آن ها را ناچار به طرح دعوای «اثبات وقوع بیع» در مراجع قضایی می سازد. هدف از این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و تخصصی برای درک این دعوا، شرایط طرح آن، ادله اثبات، مراحل قانونی و مهم تر از همه، ارائه نمونه دادخواست اثبات وقوع بیع برای انواع مختلف اموال است. توجه به جزئیات حقوقی و رویه قضایی، به خصوص در مواردی که بیع مربوط به اموال غیرمنقول است و خواسته «الزام به تنظیم سند رسمی» نیز مطرح می شود، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

1. عقد بیع چیست و چه زمانی نیاز به اثبات آن داریم؟

عقد بیع، یکی از کهن ترین و پرکاربردترین عقود معین در حقوق ایران است که بنیان بسیاری از مبادلات اقتصادی و اجتماعی را تشکیل می دهد. درک دقیق ماهیت و شرایط این عقد، اولین گام برای شناخت چرایی نیاز به طرح دعوای اثبات وقوع بیع است.

1.1. تعریف قانونی عقد بیع

مطابق ماده 338 قانون مدنی، بیع عبارت است از «تملیک عین به عوض معلوم». این تعریف نشان می دهد که ارکان اصلی عقد بیع شامل موارد زیر است:

• تملیک: به معنای انتقال مالکیت یک مال (عین) از فروشنده (بایع) به خریدار (مشتری).
• عین: مال مورد معامله باید عین معین یا کلی در معین باشد (نه منفعت یا دین).
• عوض معلوم: بهای معامله (ثمن) باید مشخص و معلوم باشد تا طرفین نسبت به آن آگاهی داشته باشند.

این عقد، یک عقد لازم است؛ به این معنی که پس از انعقاد، هیچ یک از طرفین حق فسخ آن را به صورت یک جانبه ندارند، مگر در موارد خاص و با استناد به خیارات قانونی.

1.2. شرایط صحت عقد بیع

برای اینکه یک عقد بیع صحیح و نافذ باشد، علاوه بر ارکان اصلی، باید شرایط عمومی صحت قراردادها و شرایط اختصاصی عقد بیع نیز رعایت شود. این شرایط عبارتند از:

1. قصد و رضا: طرفین باید با قصد واقعی و رضایت کامل اقدام به معامله کنند.
2. اهلیت طرفین: فروشنده و خریدار باید بالغ، عاقل و رشید باشند.
3. معلوم بودن مورد معامله (مبیع) و عوض (ثمن): هر دو باید به نحو دقیق و روشن مشخص شوند تا هیچ گونه ابهامی وجود نداشته باشد.
4. مشروعیت جهت معامله: هدف و انگیزه از معامله باید قانونی و مشروع باشد.
5. مالکیت فروشنده بر مبیع: فروشنده باید مالک مال باشد یا از جانب مالک اصلی وکالت یا اذن داشته باشد.

1.3. انواع عقد بیع و اعتبار آن ها

عقد بیع می تواند به اشکال مختلفی منعقد شود که اعتبار هر یک متفاوت است:

• بیع شفاهی: بیعی که تنها از طریق ایجاب و قبول کلامی صورت گرفته و هیچ سند مکتوبی ندارد. این نوع بیع در صورت اثبات، کاملاً معتبر است، اما اثبات آن دشوارتر است.
• بیع کتبی با سند عادی: شامل قولنامه و مبایعه نامه که توسط طرفین یا با حضور شهود تنظیم شده و در دفاتر اسناد رسمی به ثبت نرسیده است. این اسناد بین طرفین معتبرند، اما در برابر اشخاص ثالث ممکن است با چالش هایی مواجه شوند.
• بیع کتبی با سند رسمی: معامله ای که در دفاتر اسناد رسمی به ثبت رسیده و دارای اعتبار قانونی بالا در برابر همگان است.

1.4. چرا دعوای اثبات وقوع بیع مطرح می شود؟

دعوای اثبات وقوع بیع معمولاً زمانی مطرح می شود که یکی از شرایط زیر رخ دهد:

• انکار بیع توسط فروشنده: پس از معامله (به ویژه شفاهی یا با سند عادی)، فروشنده منکر وقوع بیع شود.
• عدم ایفای تعهدات: فروشنده از تحویل مبیع یا سایر تعهدات خود سر باز زند.
• عدم انتقال سند رسمی: در معاملات اموال غیرمنقول، فروشنده با وجود دریافت ثمن، حاضر به حضور در دفترخانه و انتقال سند رسمی به نام خریدار نشود.
• ثبت نشدن سند عادی در دفاتر رسمی: در بسیاری از موارد، طرفین به تنظیم سند عادی اکتفا می کنند و پس از آن، به دلایل مختلف، اقدام به ثبت رسمی نمی کنند.

در چنین شرایطی، خریدار (خواهان) مجبور است با طرح دعوای اثبات وقوع بیع، ابتدا وجود معامله را به دادگاه ثابت کند و در ادامه، درخواست های دیگری مانند الزام به تنظیم سند رسمی یا تحویل مبیع را مطرح نماید.

2. شرایط و ادله قانونی اثبات وقوع بیع در دادگاه

برای موفقیت در دعوای اثبات وقوع بیع، خواهان باید نه تنها وجود یک عقد صحیح را ثابت کند، بلکه مدارک و دلایل کافی نیز برای اقناع قاضی ارائه دهد. این بخش به بررسی شرایط ماهوی و ادله قانونی مورد نیاز می پردازد.

2.1. شرایط ماهوی اثبات

مهم ترین شرط ماهوی برای اثبات وقوع بیع، وجود یک عقد بیع صحیح و قانونی است که تمامی شرایط صحت قراردادها و شرایط اختصاصی عقد بیع (که در بخش قبل ذکر شد) در آن رعایت شده باشد. به عبارت دیگر، دادگاه ابتدا احراز می کند که آیا اصولاً چنین معامله ای با شرایط قانونی منعقد شده است یا خیر.

2.2. ادله اثبات دعوا

مطابق ماده 1258 قانون آیین دادرسی مدنی و سایر مواد قانونی مرتبط، ادله اثبات دعوا در امور حقوقی عبارتند از:

• اقرار: اقرار، قوی ترین دلیل اثبات دعواست. اگر خوانده (فروشنده) به وقوع بیع اقرار کند، چه به صورت کتبی (در سند یا اظهارنامه)، چه شفاهی (در جلسه دادگاه) و چه ضمنی (انجام عملی که دال بر اقرار باشد)، بیع اثبات می شود.

  اقرار کتبی یا شفاهی خوانده به وقوع بیع، قوی ترین دلیل برای اثبات این امر در مراجع قضایی محسوب می شود و می تواند مسیر پرونده را به سرعت تغییر دهد.

• اسناد کتبی:
  • سند عادی: مبایعه نامه، قولنامه، فاکتور خرید، رسید پرداخت وجه و دست نوشته های طرفین از جمله اسناد عادی هستند که می توانند به عنوان دلیل برای اثبات بیع ارائه شوند. در معاملات املاک، مبایعه نامه عادی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
  • سند رسمی: در مواردی که بخشی از معامله به صورت رسمی انجام شده یا اسنادی از قبل وجود داشته، سند رسمی نیز می تواند به عنوان دلیل مورد استفاده قرار گیرد.
• شهادت شهود: شهادت افرادی که در زمان وقوع معامله حضور داشته اند و از جزئیات آن آگاهی دارند، می تواند نقش مهمی در اثبات بیع، به ویژه بیع شفاهی، ایفا کند. شرایط قانونی شهادت (بلوغ، عقل، عدم وجود خصومت، عدم نفع شخصی و…) باید رعایت شود و خواهان باید لیست شهود خود را به دادگاه معرفی کند.
• سوگند: در مواردی که دلایل اثباتی کافی نباشد و خواهان بتواند دلایل ابتدایی ارائه دهد، دادگاه می تواند به درخواست خواهان، خوانده را به ادای سوگند دعوت کند. اگر خوانده سوگند یاد کند که بیعی صورت نگرفته، دعوا رد می شود و اگر از سوگند امتناع ورزد، سوگند به خواهان رد می شود.
• امارات و قرائن: امارات، نشانه هایی هستند که قاضی را به واقعیت یک امر رهنمون می شوند. این موارد اگرچه به تنهایی دلیل قاطع نیستند، اما در کنار سایر ادله می توانند در اقناع وجدان قاضی مؤثر باشند.
  • پرینت پیامک ها، مکالمات ضبط شده، ایمیل ها، چت های شبکه های اجتماعی
  • عکس ها و ویدئوهای مرتبط با معامله یا تصرف در مبیع
  • واریزی های بانکی و رسیدهای انتقال وجه (که نشان دهنده پرداخت ثمن باشد)
  • تحقیقات محلی و معاینه محل (برای احراز تصرف خریدار در ملک)
  • گزارش کارشناسی (مثلاً برای تطبیق دست خط در سند عادی یا تعیین ارزش ملک)

2.3. نقش کارشناسی رسمی دادگستری

کارشناسی رسمی دادگستری در دعاوی اثبات وقوع بیع نقش حیاتی دارد. این کارشناسی می تواند در زمینه های زیر به دادگاه کمک کند:

• ارزیابی ملک یا خودرو: تعیین ارزش واقعی یا منطقه ای مبیع.
• تطبیق دست خط و اصالت اسناد: بررسی صحت و اصالت امضا و دست خط در اسناد عادی مانند مبایعه نامه.
• بررسی وضعیت تصرف: احراز تصرفات خریدار در ملک و تطبیق آن با ادعای وقوع بیع.
• بررسی پیامک ها و داده های الکترونیکی: در صورت نیاز به بررسی فنی اصالت و محتوای پیامک ها یا سایر مستندات الکترونیکی.

3. مراحل گام به گام طرح دعوای اثبات وقوع بیع و الزام به تنظیم سند رسمی

طرح دعوای اثبات وقوع بیع، یک فرآیند حقوقی است که نیازمند دقت و رعایت مراحل قانونی است. در معاملات اموال غیرمنقول، توصیه اکید می شود که خواسته الزام به تنظیم سند رسمی نیز همزمان با اثبات بیع مطرح شود تا از اطاله دادرسی جلوگیری و حقوق خواهان به طور کامل تأمین گردد.

3.1. پیش از طرح دعوا

آمادگی پیش از طرح دعوا، شانس موفقیت را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد:

1. جمع آوری و مرتب سازی مدارک: تمامی اسناد، مدارک هویتی، رسیدهای پرداخت، مبایعه نامه ها، قولنامه ها، شهادت نامه ها، پیامک ها و هرگونه مدرک مرتبط دیگر را جمع آوری و از آن ها رونوشت تهیه کنید.
2. مشاوره با وکیل متخصص: مشاوره با یک وکیل متخصص در امور حقوقی و ملکی، قبل از هر اقدامی، اهمیت بالایی دارد. وکیل می تواند شما را در انتخاب صحیح خواسته، جمع آوری ادله و نگارش دادخواست یاری کند.
3. تهیه اظهارنامه (در صورت لزوم): در برخی موارد، ارسال یک اظهارنامه رسمی به فروشنده مبنی بر درخواست ایفای تعهدات (مثلاً حضور در دفترخانه برای تنظیم سند) می تواند به عنوان یک دلیل حقوقی مبنی بر مطالبه خواهان و انکار خوانده، مورد استناد قرار گیرد.
4. تهیه تأمین دلیل (در صورت لزوم): اگر نگران از بین رفتن دلایل یا تغییر وضعیت ملک هستید (مثلاً فروشنده قصد تخریب یا تغییر کاربری ملک را دارد)، می توانید قبل از طرح دعوای اصلی، درخواست تأمین دلیل نمایید. این کار وضعیت موجود را ثبت می کند.

3.2. مراحل قضایی

فرآیند قضایی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و دادگاه ها طی می شود:

1. ثبت نام در سامانه ثنا: برای پیگیری تمامی ابلاغیه ها و مراحل پرونده، خواهان باید در سامانه ثنا ثبت نام کرده و کد کاربری و رمز عبور دریافت نماید.
2. تنظیم و نگارش دقیق دادخواست: مهم ترین مرحله، نگارش دادخواست است. دادخواست باید شامل مشخصات خواهان و خوانده، خواسته (اثبات وقوع بیع و الزام به تنظیم سند رسمی)، شرح دقیق وقایع، دلایل و منضمات و استنادات قانونی باشد. دقت در نگارش خواسته و شرح آن بسیار حیاتی است.
3. ثبت و ارسال دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: پس از تنظیم دادخواست، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست را به همراه مدارک پیوست، ثبت و ارسال نمایید. هزینه های دادرسی نیز در همین مرحله پرداخت می شود.
4. ارجاع پرونده به شعبه دادگاه صالح: پس از ثبت، پرونده به شعبه مربوطه در دادگاه حقوقی صالح ارجاع می شود. دادگاه صالح برای دعاوی ملک، دادگاه محل وقوع ملک است.
5. ابلاغ دادخواست و وقت رسیدگی: دادخواست و وقت جلسه رسیدگی به خواهان و خوانده از طریق سامانه ثنا ابلاغ خواهد شد.
6. تشکیل جلسه رسیدگی: در جلسه رسیدگی، قاضی به اظهارات طرفین گوش می دهد، ادله را بررسی می کند، در صورت لزوم از شهود دعوت می کند و ممکن است قرار کارشناسی صادر نماید.
7. صدور رأی بدوی: پس از تکمیل تحقیقات، دادگاه رأی بدوی صادر می کند که ممکن است شامل اثبات بیع و الزام به تنظیم سند رسمی باشد.
8. مراحل تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی: در صورتی که یکی از طرفین به رأی بدوی اعتراض داشته باشد، می تواند در مهلت قانونی (معمولاً 20 روز برای مقیمین ایران) درخواست تجدیدنظر و سپس فرجام خواهی (در موارد خاص) نماید.
9. مرحله اجرای حکم: پس از قطعیت حکم (یعنی دیگر قابل اعتراض نباشد)، خواهان می تواند درخواست اجرای حکم را از شعبه صادرکننده رأی قطعی نماید. در این مرحله، خوانده مجبور به اجرای مفاد حکم، از جمله تنظیم سند رسمی خواهد بود.

4. مدارک لازم برای ارائه به دادگاه در دعوای اثبات وقوع بیع

جمع آوری و ارائه مدارک صحیح و کامل، ستون فقرات دعوای اثبات وقوع بیع است. بدون مدارک کافی، حتی با وجود صحت ادعای خواهان، اثبات آن در دادگاه بسیار دشوار خواهد بود. مدارک مورد نیاز بر اساس نوع معامله (منقول یا غیرمنقول) و نحوه وقوع بیع (شفاهی یا کتبی) متغیر است.

4.1. مدارک هویتی خواهان و خوانده

ارائه کپی برابر اصل مدارک هویتی خواهان (کارت ملی و شناسنامه) ضروری است. همچنین، در صورت امکان، اطلاعات هویتی و آدرس خوانده نیز باید به دقت در دادخواست قید شود.

4.2. مبایعه نامه یا قولنامه

اگر معامله به صورت کتبی (عادی) انجام شده است، فتوکپی مصدق (برابر اصل شده) مبایعه نامه یا قولنامه، مهم ترین سند محسوب می شود. این سند باید حاوی اطلاعات دقیق مورد معامله، ثمن، شرایط پرداخت و امضاهای طرفین باشد.

4.3. سند مالکیت خوانده

در معاملات اموال غیرمنقول (ملک، زمین)، در صورت دسترسی به سند مالکیت خوانده (فروشنده)، ارائه فتوکپی آن برای اثبات مالکیت فروشنده در زمان معامله و تطبیق پلاک ثبتی، حائز اهمیت است.

4.4. رسیدهای بانکی واریز ثمن معامله یا هر مدرک دال بر پرداخت وجه

تمامی مستندات مالی شامل رسیدهای واریز وجه به حساب فروشنده، کپی چک های صادر شده، اسناد انتقال وجه کارت به کارت، یا هر مدرک دیگری که نشان دهنده پرداخت بخشی یا کل ثمن معامله به فروشنده باشد، از ادله قوی برای اثبات وقوع بیع است.

4.5. استشهادیه محلی و لیست شهود

اگر معامله با حضور شهود انجام شده است، تهیه یک استشهادیه محلی با ذکر جزئیات معامله و امضای شهود، به همراه مشخصات کامل آن ها (نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس و شماره تماس)، می تواند به عنوان مدرک ارائه شود. شهود باید آماده حضور در دادگاه و ادای شهادت باشند.

4.6. تصاویر، فیلم ها، پرینت پیامک ها یا مکالمات

هرگونه شواهد بصری یا الکترونیکی که وقوع بیع یا اظهارات طرفین را تأیید کند، مانند عکس های گرفته شده از ملک در زمان معامله، فیلم های مرتبط، پرینت پیامک ها یا مکالمات ضبط شده (با رعایت قوانین مربوط به محرمانگی و حریم خصوصی)، می تواند به عنوان اماره یا قرینه در دادگاه ارائه شود.

4.7. اظهارنامه ارسالی

در صورتی که پیش از طرح دعوا، اظهارنامه ای برای فروشنده ارسال شده باشد، رونوشت مصدق آن و رسید ابلاغ نیز باید به عنوان مدرک ارائه شود. این اظهارنامه نشان دهنده مطالبه خواهان و قصد او برای پیگیری حقوقی است.

4.8. گزارش تأمین دلیل

اگر قبلاً برای حفظ وضعیت موجود یا ثبت دلایل، اقدام به تأمین دلیل شده باشد، گزارش کارشناس یا صورت جلسه تأمین دلیل نیز باید ضمیمه دادخواست شود.

4.9. وکالت نامه وکیل

در صورتی که خواهان از خدمات وکیل دادگستری استفاده می کند، وکالت نامه رسمی وکیل نیز باید به عنوان یکی از منضمات دادخواست ارائه گردد.

5. هزینه های دعوای اثبات وقوع بیع و الزام به تنظیم سند رسمی

طرح دعوای اثبات وقوع بیع و الزام به تنظیم سند رسمی، مانند هر دعوای حقوقی دیگری، مستلزم پرداخت هزینه هایی است. آگاهی از این هزینه ها برای برنامه ریزی مالی و تصمیم گیری آگاهانه ضروری است.

5.1. هزینه دادرسی

هزینه دادرسی یکی از مهم ترین اقلام هزینه ای است که بر اساس ارزش خواسته تعیین می شود:

• برای اموال منقول (مانند خودرو): هزینه دادرسی بر اساس ارزش خواسته (مبلغ معامله) محاسبه می شود.
  • تا 20 میلیون تومان: 2.5 درصد ارزش خواسته.
  • بیش از 20 میلیون تومان: 3.5 درصد ارزش خواسته.
• برای اموال غیرمنقول (ملک، زمین، آپارتمان): در این موارد، ارزش واقعی ملک (ثمن معامله) ملاک نیست، بلکه «ارزش منطقه ای ملک» که توسط اداره دارایی تعیین می شود، مبنای محاسبه قرار می گیرد. این ارزش معمولاً کمتر از ارزش واقعی بازار است.
  • تا 20 میلیون تومان (ارزش منطقه ای): 2.5 درصد.
  • بیش از 20 میلیون تومان (ارزش منطقه ای): 3.5 درصد.

5.2. تعرفه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

ثبت و ارسال دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی نیز مستلزم پرداخت تعرفه مصوب این دفاتر است که سالانه توسط قوه قضاییه تعیین و ابلاغ می گردد.

5.3. حق الوکاله وکیل

در صورت استفاده از خدمات وکیل دادگستری، حق الوکاله وکیل نیز به هزینه ها اضافه می شود. این مبلغ می تواند بر اساس تعرفه مصوب کانون وکلای دادگستری یا توافق طرفین (وکیل و موکل) تعیین گردد. در پرونده های اثبات بیع و الزام به تنظیم سند، حق الوکاله معمولاً بر اساس درصدی از ارزش خواسته (مثلاً ارزش منطقه ای ملک) محاسبه می شود.

5.4. سایر هزینه ها

علاوه بر موارد فوق، هزینه های دیگری نیز ممکن است در طول رسیدگی به پرونده ایجاد شود:

• هزینه کارشناسی: در صورت نیاز به ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری (مانند کارشناسی خط و امضا، ارزش گذاری ملک، یا بررسی وضعیت تصرف)، هزینه آن باید توسط خواهان پرداخت شود.
• هزینه استعلامات: استعلام از ادارات ثبت اسناد و املاک، نیروی انتظامی (برای خودرو) و سایر نهادها ممکن است هزینه هایی داشته باشد.
• هزینه آگهی: در مواردی که آدرس خوانده نامعلوم باشد و نیاز به نشر آگهی در روزنامه رسمی یا کثیرالانتشار باشد، هزینه آن بر عهده خواهان است.

5.5. امکان اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی

اگر خواهان قادر به پرداخت هزینه های دادرسی نباشد، می تواند همزمان با طرح دعوای اصلی یا قبل از آن، دادخواست اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی را تقدیم کند. در صورت پذیرش اعسار توسط دادگاه، خواهان به صورت موقت یا دائم از پرداخت هزینه ها معاف شده یا می تواند آن را به صورت اقساطی بپردازد. با این حال، باید توجه داشت که اثبات اعسار نیازمند ارائه مدارک و معرفی شهود است.

6. نمونه دادخواست اثبات وقوع بیع و الزام به تنظیم سند رسمی

نگارش یک دادخواست دقیق و کامل، از مهم ترین مراحل طرح دعوای اثبات وقوع بیع است. در این بخش، به توضیح ساختار کلی یک دادخواست حقوقی و ارائه نمونه ای جامع برای اثبات وقوع بیع ملک غیرمنقول و الزام به تنظیم سند رسمی می پردازیم.

6.1. توضیح کلی ساختار یک دادخواست حقوقی

هر دادخواست حقوقی، دارای اجزای مشخصی است که رعایت آن ها برای پذیرش و رسیدگی به دعوا الزامی است:

• خواهان: مشخصات کامل فردی که دعوا را مطرح می کند (خریدار).
• خوانده: مشخصات کامل فردی که دعوا علیه او مطرح شده است (فروشنده).
• وکیل یا نماینده قانونی: در صورت وجود وکیل.
• خواسته: موضوع اصلی دعوا و آنچه خواهان از دادگاه مطالبه می کند. این قسمت باید به صورت صریح و شفاف نوشته شود.
• دلایل و منضمات: تمامی مدارک و شواهدی که خواهان برای اثبات خواسته خود ارائه می دهد.
• شرح خواسته: توضیح کامل و دقیق وقایع، تاریخ ها، نحوه وقوع معامله، دلایل طرح دعوا و استنادات قانونی.

6.2. نکته حیاتی: لزوم قید همزمان خواسته الزام به تنظیم سند رسمی در کنار اثبات بیع

در گذشته، رویه قضایی در مورد اسناد عادی بیع اموال غیرمنقول دچار اختلاف بود. برخی دادگاه ها به استناد مواد 22، 47 و 48 قانون ثبت اسناد و املاک، که ثبت رسمی را لازم می دانستند، دعاوی اثبات مالکیت یا الزام به تنظیم سند بر اساس اسناد عادی را نمی پذیرفتند. اما با تصویب ماده 62 قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور مصوب 1395، وضعیت تغییر کرد.

این ماده تأکید دارد که اسناد عادی در خصوص معاملات اموال غیرمنقول (هرچند که باید رسماً تنظیم شوند) در برابر اشخاص ثالث غیرقابل استناد هستند، مگر اسنادی که بر اساس تشخیص دادگاه دارای اعتبار شرعی باشند. مهم تر اینکه، این ماده به دادگاه ها اجازه می دهد تا به اسناد عادی رسیدگی کنند و اعتبار شرعی آن ها را احراز نمایند.

بنابراین، در حال حاضر، دادگاه ها مکلف به رسیدگی به دعوای اثبات بیع بر اساس اسناد عادی هستند. اما صرف اثبات وقوع بیع کافی نیست؛ زیرا حکم اثبات بیع یک حکم اعلامی است و به تنهایی فروشنده را به تنظیم سند رسمی مجبور نمی کند. برای اینکه فروشنده ملزم به انتقال سند رسمی شود، باید به طور صریح و همزمان، خواسته الزام به تنظیم سند رسمی نیز در دادخواست قید گردد. این اقدام، علاوه بر اینکه موجب تسریع در روند دادرسی و جلوگیری از طرح دعوای مجدد می شود، حقوق خریدار را به طور کامل تضمین می کند.

6.3. نمونه دادخواست کامل برای اثبات وقوع بیع ملک غیرمنقول (زمین/آپارتمان) و الزام به تنظیم سند رسمی

به نام خدا

ریاست محترم مجتمع قضایی / دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان محل وقوع ملک]

با سلام و احترام،

موضوع: دادخواست اثبات وقوع بیع و الزام به تنظیم سند رسمی ملک

مشخصات	خواهان	خوانده	وکیل یا نماینده قانونی
نام و نام خانوادگی	[نام و نام خانوادگی خواهان]	[نام و نام خانوادگی خوانده]	[نام و نام خانوادگی وکیل خواهان]
نام پدر	[نام پدر خواهان]	[نام پدر خوانده]	[نام پدر وکیل]
کد ملی	[کد ملی خواهان]	[کد ملی خوانده]	[کد ملی وکیل]
آدرس	[آدرس کامل خواهان]	[آدرس کامل خوانده]	[آدرس کامل دفتر وکیل]
شغل	[شغل خواهان]	[شغل خوانده]	وکیل دادگستری

خواسته:

1. صدور حکم بر اثبات وقوع عقد بیع مورخ [تاریخ دقیق وقوع معامله] فی مابین اینجانب (خواهان) و خوانده محترم، نسبت به [شش دانگ یک قطعه زمین / یک واحد آپارتمان / یک باب منزل مسکونی] دارای پلاک ثبتی [شماره پلاک فرعی] فرعی از [شماره پلاک اصلی] اصلی، بخش [شماره بخش] ثبتی [نام شهرستان]، واقع در [آدرس دقیق ملک: خیابان، کوچه، پلاک].
2. صدور حکم بر الزام خوانده به حضور در دفتر اسناد رسمی و تنظیم و امضای سند رسمی انتقال [دانگ/شش دانگ] ملک فوق الذکر به نام اینجانب (خواهان).
3. صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی، …) در حق اینجانب.

دلایل و منضمات دادخواست:

• فتوکپی مصدق مبایعه نامه عادی مورخ [تاریخ مبایعه نامه]
• فتوکپی مصدق رسیدهای بانکی واریز ثمن معامله / کپی چک های پرداختی به مبلغ [مبلغ کل پرداختی] ریال
• استشهادیه محلی با مشخصات کامل شهود
• فتوکپی مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان
• (در صورت وجود) پرینت مکاتبات الکترونیکی (پیامک/ایمیل) یا تصاویر/فیلم های مرتبط
• (در صورت وجود) گزارش تأمین دلیل مورخ [تاریخ تأمین دلیل]
• (در صورت وجود) وکالت نامه وکیل

شرح دادخواست:

با کمال احترام به استحضار عالی می رساند: اینجانب، خواهان دعوا، در تاریخ [تاریخ دقیق وقوع معامله] اقدام به خریداری [شش دانگ یک قطعه زمین / یک واحد آپارتمان / یک باب منزل مسکونی] دارای پلاک ثبتی [شماره پلاک فرعی] فرعی از [شماره پلاک اصلی] اصلی، بخش [شماره بخش] ثبتی [نام شهرستان]، واقع در [آدرس دقیق ملک] از خوانده محترم، آقای/خانم [نام خوانده] نمودم. این معامله به موجب [بیان نحوه وقوع معامله: مبایعه نامه عادی به شماره و تاریخ یا به صورت شفاهی با حضور شهود] منعقد گردید و ثمن معامله به مبلغ [مبلغ کل ثمن] ریال نیز طبق [نحوه پرداخت: رسیدهای بانکی / چک های شماره … به تاریخ …] به طور کامل به خوانده محترم پرداخت شده است.

پس از اتمام مراحل پرداخت و تحویل [در صورت تحویل مبیع: مبیع / در صورت عدم تحویل: عدم تحویل مبیع توسط خوانده]، متأسفانه خوانده محترم به تعهدات قانونی و قراردادی خود مبنی بر حضور در دفتر اسناد رسمی و تنظیم سند رسمی انتقال ملک فوق الذکر عمل ننموده و با [بیان دلیل انکار یا عدم همکاری: انکار وقوع بیع / استنکاف از حضور در دفترخانه / فوت ناگهانی]، از انتقال سند رسمی به نام اینجانب خودداری می نماید. اینجانب مکرراً تلاش نموده ام تا از طریق مذاکره و [در صورت ارسال اظهارنامه: ارسال اظهارنامه رسمی به شماره … مورخ …]، ایشان را به ایفای تعهداتشان ترغیب نمایم، اما متأسفانه نتیجه ای حاصل نشده است.

با عنایت به دلایل و منضمات پیوست، از جمله [مبایعه نامه عادی / شهادت شهود / رسیدهای بانکی] و تصرف اینجانب در مبیع از تاریخ [تاریخ تصرف، در صورت وجود]، وقوع عقد بیع کاملاً محرز و مسلم است. لذا، با توجه به مواد 338، 339 و 362 قانون مدنی و نیز ماده 62 قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور که به دادگاه ها اجازه رسیدگی به اسناد عادی را می دهد و به منظور احقاق حقوق قانونی اینجانب و جلوگیری از تضییع آن، تقاضای صدور حکم بر اثبات وقوع عقد بیع و الزام خوانده به تنظیم سند رسمی انتقال ملک موصوف، به همراه محکومیت ایشان به پرداخت کلیه خسارات دادرسی، مورد استدعاست.

با تشکر و احترام

نام و نام خانوادگی خواهان / وکیل خواهان

امضا و تاریخ

6.4. نمونه دادخواست اثبات وقوع بیع خودرو و الزام به انتقال سند مالکیت و برگ سبز

در معاملات خودرو نیز ممکن است نیاز به طرح دعوای اثبات وقوع بیع و الزام به انتقال سند مالکیت (برگ سبز) و پلاک باشد. این دادخواست نیز ساختار مشابهی دارد، اما جزئیات مربوط به خودرو باید به دقت قید شود.

به نام خدا

ریاست محترم مجتمع قضایی / دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان محل وقوع معامله]

با سلام و احترام،

موضوع: دادخواست اثبات وقوع بیع و الزام به فک پلاک، انتقال سند مالکیت (برگ سبز) و سند رسمی خودرو

مشخصات	خواهان	خوانده	وکیل یا نماینده قانونی
نام و نام خانوادگی	[نام و نام خانوادگی خواهان]	[نام و نام خانوادگی خوانده]	[نام و نام خانوادگی وکیل خواهان]
نام پدر	[نام پدر خواهان]	[نام پدر خوانده]	[نام پدر وکیل]
کد ملی	[کد ملی خواهان]	[کد ملی خوانده]	[کد ملی وکیل]
آدرس	[آدرس کامل خواهان]	[آدرس کامل خوانده]	[آدرس کامل دفتر وکیل]
شغل	[شغل خواهان]	[شغل خوانده]	وکیل دادگستری

خواسته:

1. صدور حکم بر اثبات وقوع عقد بیع مورخ [تاریخ دقیق وقوع معامله] فی مابین اینجانب (خواهان) و خوانده محترم، نسبت به یک دستگاه خودروی [نوع خودرو: سواری/وانت] مدل [مدل خودرو]، رنگ [رنگ خودرو]، شماره موتور [شماره موتور]، شماره شاسی [شماره شاسی] و پلاک انتظامی [شماره پلاک خودرو].
2. صدور حکم بر الزام خوانده به فک پلاک فعلی خودروی مذکور.
3. صدور حکم بر الزام خوانده به حضور در مراکز شماره گذاری ناجا و دفاتر اسناد رسمی و انجام مراحل انتقال سند مالکیت (برگ سبز) و تنظیم سند رسمی انتقال خودرو فوق الذکر به نام اینجانب (خواهان).
4. صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی، …) در حق اینجانب.

دلایل و منضمات دادخواست:

• فتوکپی مصدق مبایعه نامه عادی / قولنامه / فاکتور خرید مورخ [تاریخ مبایعه نامه]
• فتوکپی مصدق رسیدهای بانکی واریز ثمن معامله / کپی چک های پرداختی
• استشهادیه محلی با مشخصات کامل شهود
• فتوکپی مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان
• (در صورت وجود) پرینت مکاتبات الکترونیکی (پیامک/ایمیل) یا تصاویر/فیلم های مرتبط
• (در صورت وجود) گزارش تأمین دلیل
• (در صورت وجود) وکالت نامه وکیل

شرح دادخواست:

با کمال احترام به استحضار عالی می رساند: اینجانب، خواهان دعوا، در تاریخ [تاریخ دقیق وقوع معامله] اقدام به خریداری یک دستگاه خودروی [نوع خودرو] مدل [مدل خودرو]، به رنگ [رنگ خودرو] و با پلاک انتظامی [شماره پلاک خودرو] از خوانده محترم، آقای/خانم [نام خوانده] نمودم. این معامله به موجب [بیان نحوه وقوع معامله: مبایعه نامه عادی / قولنامه / توافق شفاهی] منعقد گردید و ثمن معامله به مبلغ [مبلغ کل ثمن] ریال نیز طبق [نحوه پرداخت: رسیدهای بانکی / چک های شماره … به تاریخ …] به طور کامل به خوانده محترم پرداخت شده است.

پس از اتمام مراحل پرداخت، اینجانب خودرو را [در صورت تحویل: تحویل گرفته و از آن استفاده می کنم / در صورت عدم تحویل: متأسفانه خودرو تحویل داده نشده است]. با این حال، متأسفانه خوانده محترم به تعهدات قانونی و قراردادی خود مبنی بر فک پلاک، حضور در مراکز شماره گذاری و دفاتر اسناد رسمی برای انتقال سند مالکیت (برگ سبز) و تنظیم سند رسمی انتقال خودرو به نام اینجانب عمل ننموده و با [بیان دلیل انکار یا عدم همکاری]، از انجام این اقدامات خودداری می ورزد.

اینجانب مکرراً تلاش نموده ام تا از طریق مذاکره و [در صورت ارسال اظهارنامه: ارسال اظهارنامه رسمی به شماره … مورخ …]، ایشان را به ایفای تعهداتشان ترغیب نمایم، اما متأسفانه نتیجه ای حاصل نشده است. لذا، با عنایت به دلایل و منضمات پیوست و به منظور احقاق حقوق قانونی اینجانب، تقاضای صدور حکم بر اثبات وقوع عقد بیع و الزام خوانده به فک پلاک، انتقال سند مالکیت (برگ سبز) و سند رسمی خودروی موصوف، به همراه محکومیت ایشان به پرداخت کلیه خسارات دادرسی، مورد استدعاست.

با تشکر و احترام

نام و نام خانوادگی خواهان / وکیل خواهان

امضا و تاریخ

6.5. فایل دانلود نمونه دادخواست

برای سهولت دسترسی کاربران محترم، امکان ارائه فایل های قابل دانلود دادخواست اثبات وقوع بیع در فرمت های رایج (مانند Word یا PDF) فراهم خواهد بود تا متقاضیان بتوانند با جایگزین کردن اطلاعات خود، از آن استفاده نمایند.

نتیجه گیری

دعوای اثبات وقوع بیع، به ویژه هنگامی که با خواسته الزام به تنظیم سند رسمی همراه می شود، از پیچیدگی های حقوقی خاصی برخوردار است. درک صحیح از تعاریف قانونی، شرایط صحت عقد، ادله اثبات دعوا و مراحل گام به گام طرح آن، برای هر فردی که در چنین موقعیتی قرار می گیرد، حیاتی است. همان طور که در این مقاله به تفصیل بیان شد، جمع آوری دقیق و کامل مدارک، از مبایعه نامه و رسیدهای پرداخت گرفته تا شهادت شهود و امارات، نقش کلیدی در موفقیت این پرونده ها دارد.

همچنین، تأکید بر طرح همزمان «اثبات وقوع بیع» و «الزام به تنظیم سند رسمی»، به خصوص در معاملات املاک، نه تنها بر اساس رویه قضایی فعلی و ماده 62 قانون احکام دائمی توسعه الزامی است، بلکه از اطاله دادرسی و تحمیل هزینه های بیشتر به خواهان جلوگیری می کند. مشورت با وکیل متخصص در تمامی مراحل، از نگارش دادخواست تا پیگیری جلسات دادگاه، می تواند تضمین کننده احقاق حقوق شما باشد. اقدام به موقع و اصولی، کلید موفقیت در این دعاوی و دستیابی به نتیجه مطلوب است.