به گزارش هیاهو، تحولات اخیر در جامعه ایران سبب شده بیشتر از هر زمان دیگری مطالبات زنان عنوان و بررسی شود. بخشی از این در سطح آمدن مطالبات زنان به اعتراضات سال 1401 برمی گردد که اثراتش به شکل موقت در همان سال و ادامه روند آن در سال 1402 و در سال پیش رو قابل لمس است.
نیره توکلی، جامعه شناس و پژوهشگر حوزه زنان در همین خصوص به هیاهو با اشاره به اینکه زنان از لحاظ فضاسازی اجتماعی برای دریافت مطالبات خود موفق بوده اند و محدودیت ها را تبدیل به فرصت کرده اند، می گوید: «زنان ایرانی همواره با قدرت مطالبات خود را پیگیری می کنند ولی همچنان از لحاظ قانونی موفق نشده ایم که مطالبات خود به دست بیاوریم و به خصوص از لحاظ مشارکت سیاسی و قانون گذاری موفق نشده ایم که مطالبات خود را دیکته کنیم ولی جنبش زنان با قدرت روبه پیشرفت است.»
فاطمه موسوی ویایه، جامعه شناس و پژوهشگر مسایل اجتماعی نیز اعتقاد مشابهی دارد، او می گوید: «در سالی که گذشت نه تنها هیچ یک از مطالبات زنان برآورده نشد بلکه منازعه سیاسی بر سر حجاب اجباری افزایش یافت و حاکمیت به دنبال تصویب قانون عفاف و حجاب بود که در برخی موارد حتی با قانون اساسی و سایر قوانین مدنی در تعارض بود و به دلیل همین اشکالات هنوز به تصویب نرسیده اما حاکمیت سیاسی فراتر از رویه ّهای قانونی به جریمه زنان بدون روسری با توقیف خودروها و پلمپ کسب وکارها ادامه می دهد. نبردی فرساینده که امکانات محدود حاکمیت در نیروی انتظامی را مصرف می کند و به نارضایتی اجتماعی دامن می زند و باعث شده حتی بخشی از قشر مذهبی و چادری نیز به مخالفان حجاب اجباری بپیوندند.»
این جامعه شناس معتقد است: «سال 1402 سال صبر و انتظار مردم بود. انتظار اینکه حاکمیت پس از روبرو شدن با اعتراضات پاییز سال قبل، و پس از آرام شدن شرایط، اندک اندک اصلاحاتی را انجام دهد. اما از ابتدای تابستان که بحث تصویب قانون عفاف و حجاب مطرح شد تا آخر سال که انتخابات مجلس با ادامه روند قبلی خالص سازی و رد صلاحیت گسترده حتی برای اشخاص مستقل به انجام رسید نشان داد که حاکمیت نه تنها قصد اصلاح رویه اقتدارگرایانه خود را ندارد که در اعمال آن سرعت گرفته است. نتیجه را هم در مشارکت مردم در انتخابات مجلس دیدیم.»
زنان به خودآگاهی رسیده اند
«نمی توان در عرض یک سال ارزیابی کرد که زنان به خواسته هایشان رسیده اند یا نه، اما نشانه ها حاکی از آن است که توجهاتی در داخل و خارج به وجود آمده است.»
این ها پاسخ سعید معدنی، جامعه شناس و استاد دانشگاه در مقابل این سوال است که نتیجه مطالبات زنان طی مدت اخیر چه بوده است. او ادامه می دهد: «فکر می کنم سال 1402 تحت تاثیر حوادث سال گذشته اش سپری شد؛ سال 1401 نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران است که احتمالاً نه تنها سال 1402 که حتی سال های آینده هم تحت تاثیر آن هستند. در حقیقت جنبش اعتراضیِ سال 1401، جنبشی زنانه بود که احتمالاً تداوم پیدا خواهد کرد و باقی ارکان جامعه را هم تحت تاثیر قرار خواهد داد. واضح است که محوریت این اعتراضات زنانه بود و حوادث حاشیه ای آن از جمله اخراج اساتید، افزایش آمار مهاجرت، دستگیری، زندان و… گویی همه در راستای حمایت از این جنبش رقم خوردند.»
مدنی می گوید: «یک سال پس از جنبش اعتراضی سال 1401، یک زن ایرانی جایزه صلح نوبل می گیرد؛ این مسیله ناخودآگاه به همان حرکت زنانه برمی گردد. یا در نظر داشته باشید که زنان بسیاری هستند که دیگر به پوشش (حجاب) قبل از جنبش برنگشته اند و ما می بینیم که در اماکن عمومی با پوششی آزادانه تر حاضر می شوند. البته این شرایط مانند بازی فوتبال است که ما هنوز در حال بازی هستیم و بعد از پایان بازی می توان آن را به طور کامل ارزیابی کرد.»
او با ارزیابی مثبت همه این حوادث معتقد است: «همین که زنان به خودآگاهی رسیده اند و به دنبال حقوقی مانند حضور در ورزشگاه، حجاب اختیاری و مشارکت در عرصه های مختلف مانند انتخابات و راهپیمایی ها با پوشش مدنظر خود هستند و می خواهند وجود خودشان را اثبات کنند، به نوعی یک دستاورد مهم است.»
یک جنبش شکست خورده
با این وجود جامعه شناسانی نیز هستند که جنبش اعتراضی زنان را شکست خورده می دانند. محمدعلی الستی، جامعه شناس ارتباطات و استاد دانشگاه در این خصوص با بیان اینکه ما یک مشکل کلی داریم؛ اینکه مردم ما هنوز عادت به تحلیل و قضاوت تحلیل گرانه در مورد پدیده ها ندارند، ادامه می دهد: «جنبش «زن، زندگی، آزادی» از جنبش هایی بود که در رهبری آن مشکلاتی دیده می شد و باید به آن پرداخت. وقتی یک جنبش، محور خود را زن، زندگی و آزادی قرار می دهد و به مطالبات طبقات مختلف جامعه توجهی نمی کند، طبیعتاً محکوم به شکست است.»
او می گوید: «جامعه ما مشکل مسکن، بیکاری، فقر و گرانی دارد؛ این ها مشکلات اساسی هستند. بعد در چنین شرایطی، جنبشی با این شعار و محوریت «حجاب اجباری» راه می افتد و طبیعی است که حمایت بسیاری از کارگران (اقشار ضعیف) را از دست بدهد؛ چرا که از طرفی قشر کارگر بیشتر دغدغه معیشت دارد و از طرف دیگر در بسیاری از مناطق تابوی حجاب وجود دارد و مردان روی حجاب زنان خانواده حساس هستند و امر حجاب را اجباری می دانند.»
این جامعه شناس معتقد است: «بنابراین یکی از طبقات جامعه حمایت خود را از این جنبش دریغ می کند، زیرا می بیند مسیله کار و مسکن در این شعار جایی ندارد و فقط روی موضوع حجاب تمرکز شده است. در نتیجه این جنبش فراگیر و اپیدمیک نمی شود، در واقع محدود می شود و شکست می خورد. در یک جنبش همگانی، مطالبات باید واقعی، عینی و نیاز روزمره مردم باشد؛ در این شرایط می توان امید داشت که تعاملی برای بهبود و اصلاح جامعه صورت بگیرد.»
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "منازعه سیاسی بر سر حجاب/ زنان به خودآگاهی رسیده اند/ جنبشی که روی حجاب اجباری متمرکز است حمایت اقشار ضعیف را ندارد" هستید؟ با کلیک بر روی اجتماعی، به دنبال مطالب مرتبط با این موضوع هستید؟ با کلیک بر روی دسته بندی های مرتبط، محتواهای دیگری را کشف کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "منازعه سیاسی بر سر حجاب/ زنان به خودآگاهی رسیده اند/ جنبشی که روی حجاب اجباری متمرکز است حمایت اقشار ضعیف را ندارد"، کلیک کنید.