مطالبه همزمان مهریه از طریق اجرای ثبت و دادگاه

مطالبه همزمان مهریه از طریق اجرای ثبت و دادگاه امکان پذیر است، اما این امر با شرایط و محدودیت های قانونی خاصی همراه بوده که آگاهی از آن ها برای هر دو طرفین ضروری است. این مقاله به بررسی جامع ابعاد حقوقی و اجرایی مطالبه مهریه، مسیرهای موجود، تفاوت ها و ملاحظات کلیدی می پردازد.

مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در عقد نکاح، همواره موضوعی حیاتی و چالش برانگیز در روابط زوجین بوده است. قانون گذار ایرانی برای وصول این حق، دو مسیر اصلی را پیش بینی کرده است: یکی از طریق مراجع قضایی (دادگاه خانواده) و دیگری از طریق مراجع ثبتی (اداره اجرای اسناد رسمی). پیچیدگی های حقوقی زمانی آغاز می شود که زوجه یا وکیل او تصمیم به پیگیری همزمان مطالبه مهریه از این دو مرجع را می گیرند. آیا این اقدام از نظر قانونی مجاز است؟ پیامدهای آن چیست؟ و کدام مسیر در نهایت برای وصول سریع تر و کارآمدتر مهریه، ارجحیت دارد؟ هدف از این نوشتار، ارائه یک راهنمای تخصصی و در عین حال قابل فهم برای تمامی ذینفعان، از زنان متقاضی مهریه و همسرانشان تا وکلای دادگستری و پژوهشگران حقوقی است تا با تبیین دقیق قوانین و رویه های قضایی، ابهامات موجود برطرف شده و تصمیم گیری آگاهانه تری صورت پذیرد.

امکان مطالبه همزمان مهریه: ابهامات، واقعیت های حقوقی و شرایط

اصل کلی و دیدگاه های حقوقی رایج

مفهوم مطالبه همزمان مهریه از طریق اجرای ثبت و دادگاه، اغلب به اشتباه به معنای امکان پیگیری و وصول دوبرابری یا موازی مهریه از یک مبلغ معین برداشت می شود. در واقعیت حقوقی ایران، این امکان وجود ندارد که زوجه برای یک دین واحد (مهریه) همزمان از دو مرجع اجرایی، وجوهی را توقیف یا وصول کند. با این حال، شروع فرآیند مطالبه در هر دو مرجع با رعایت نکاتی خاص و با محدودیت هایی امکان پذیر است، اما با هدف نهایی وصول مهریه از یکی از آن ها و نه هر دو. قوانین و رویه های قضایی برای جلوگیری از تضییع حقوق مدیون و سوءاستفاده از حق، تدابیری اندیشیده اند.

بند ب ماده ۱۱۳ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران، به صراحت تکلیف این موضوع را روشن کرده است. طبق این قانون، «چنانچه مرجع مذکور [ادارات اجرای مفاد اسناد رسمی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور] نتواند ظرف مدت دو ماه از تقاضای اجراء نسبت به شناسایی و توقیف اموال متعهد سند اقدام کند یا ظرف شش ماه نسبت به اجرای مفاد سند اقدام نماید، متعهدله سند می تواند با اعلام انصراف از اجرای مفاد سند با اخذ و ارائه گواهی برای طرح دعوا به محاکم دادگستری رجوع نماید.» این بند به وضوح نشان می دهد که اصل بر عدم امکان پیگیری همزمان یک مطالبه از دو مرجع با هدف اجرای موازی است. به بیان دیگر، اگر زوجه ابتدا از طریق ثبت اقدام کرده و ظرف مهلت های مقرر به نتیجه نرسد، می تواند با انصراف و اخذ گواهی، به دادگاه مراجعه کند. آیین نامه اجرایی شناسایی و توقیف اموال مدیون در اجرای مفاد اسناد رسمی نیز که در تاریخ ۱۳۹۸/۰۴/۲۲ توسط رئیس قوه قضاییه تصویب شده است، این معنا را تأیید و بر رویه واحد تأکید دارد.

بنابراین، دیدگاه حقوقی غالب این است که مراجعه همزمان به دو مرجع برای مطالبه و وصول یکسان مهریه به صورت موازی مجاز نیست. اما در عمل، ممکن است زوجه ابتدا به اجرای ثبت مراجعه کند و در همان حال یا اندکی پس از آن، دادخواست مطالبه مهریه را نیز به دادگاه خانواده ارائه دهد. در چنین شرایطی، رویه برخی محاکم خانواده این است که دادخواست را ثبت و روند رسیدگی را آغاز می کنند، اما اجرای حکم دادگاه را تا زمان مختومه شدن پرونده اجرایی ثبت یا انصراف صریح زوجه از آن، متوقف نگه می دارند تا از تداخل و سوءاستفاده احتمالی جلوگیری شود. در نهایت، باید تأکید کرد که پیگیری همزمان به معنای شروع فرآیند در هر دو مرجع است، اما وصول و اجرای حکم تنها از یک مسیر و پس از تعیین تکلیف مسیر دیگر امکان پذیر خواهد بود.

تفکیک اجزای مهریه و امکان پیگیری مجزا

یکی از سؤالات مهم در خصوص مطالبه مهریه، این است که آیا اگر مهریه شامل اجزای مختلفی مانند سکه، وجه نقد، و مال غیرمنقول باشد، زوجه می تواند برای هر جزء از یک مرجع جداگانه اقدام کند؟ پاسخ این سؤال نیازمند تحلیل دقیق ماهیت دین مهریه و رویه قضایی است.

اصولاً مهریه یک دین واحد محسوب می شود، حتی اگر اجزای مختلفی داشته باشد. با این حال، در برخی موارد خاص و با تفکیک منطقی اجزا، ممکن است امکان پیگیری مجزا برای هر یک از اجزا وجود داشته باشد. به عنوان مثال، اگر بخشی از مهریه به صورت وجه نقد و بخشی دیگر به صورت یک مال غیرمنقول خاص (مانند یک قطعه زمین یا یک واحد آپارتمان) تعیین شده باشد، زوجه می تواند برای مطالبه وجه نقد از طریق اجرای ثبت و برای مطالبه مال غیرمنقول (به دلیل ماهیت آن که نیازمند اثبات مالکیت و مراحل قضایی است) از طریق دادگاه خانواده اقدام کند. اما این تفکیک باید دارای منطق حقوقی باشد و نه صرفاً تلاشی برای دور زدن محدودیت های قانونی.

در مورد توقیف اموال، این امکان وجود دارد که شناسایی و توقیف اموال از هر دو مرجع (اجرای ثبت و دادگاه) صورت گیرد. یعنی زوجه می تواند لیست اموال زوج را به اداره ثبت معرفی کند و همزمان، در دادگاه نیز درخواست توقیف اموال را بدهد. اما نکته بسیار مهم این است که توقیف مجدد همان مال از مرجع دیگر مجاز نیست. به عبارت دیگر، اگر یک حساب بانکی یا یک ملک خاص توسط اجرای ثبت توقیف شده باشد، دادگاه نمی تواند برای همان مال، دستور توقیف جدید صادر کند. در چنین مواردی، اولویت با مرجعی است که زودتر دستور توقیف را صادر کرده و اقدام به عملیات اجرایی نموده است. این قاعده برای جلوگیری از تعارض در توقیف و اجرای حکم و همچنین برای حفظ حقوق متعهد (زوج) از توقیف مکرر یک مال وضع شده است. در نهایت، هدف نهایی از هر دو فرآیند، وصول مهریه است و به محض وصول کل یا بخشی از مهریه از یک مسیر، مطالبه از مسیر دیگر برای همان مقدار وجه یا مال وصول شده، منتفی خواهد شد.

روش های مطالبه مهریه: بررسی ابعاد اجرایی و قضایی

برای مطالبه مهریه، دو مسیر اصلی وجود دارد که هر یک دارای فرآیندها، مزایا و معایب خاص خود هستند. انتخاب مسیر مناسب تا حد زیادی به شرایط مالی زوج، نوع مهریه، فوریت وصول و استراتژی حقوقی زوجه بستگی دارد.

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

اجرای ثبت یکی از راه های مرسوم و در برخی موارد، سریع تر برای وصول مهریه است، به ویژه زمانی که مهریه دارای سند رسمی (سند ازدواج) بوده و اموال مشخصی از زوج قابل شناسایی باشد.

مزایا و موارد کاربرد

• سرعت بیشتر: فرآیند اجرایی در ثبت، در مقایسه با دادگاه، معمولاً سریع تر آغاز می شود و مراحل اداری کمتری دارد.
• عدم نیاز به اثبات اعسار اولیه: در این روش، نیاز به طرح دعوای اعسار از سوی زوج در مراحل اولیه وجود ندارد، مگر اینکه پرونده به دادگاه ارجاع شود.
• ممنوع الخروجی سریع تر: امکان درخواست ممنوع الخروجی زوج از طریق اجرای ثبت، بدون نیاز به مراحل طولانی قضایی، به سرعت امکان پذیر است.
• عدم نیاز به پرداخت هزینه دادرسی اولیه بالا: برخلاف دادگاه که مستلزم پرداخت 2.5 درصد هزینه دادرسی است، در اجرای ثبت این هزینه ها کمتر و معمولاً در مرحله آخر وصول می شود.
• مناسب برای مهریه های با سند رسمی و اموال مشخص: این روش در صورتی که مهریه در سند رسمی قید شده باشد و زوج دارای اموال قابل شناسایی و ثبت شده (مانند حساب بانکی، پلاک ثبتی ملک، خودرو) باشد، کارایی بالایی دارد.

مراحل گام به گام درخواست مهریه از اجرای ثبت

1. مراجعه به دفترخانه ثبت عقد: زوجه یا وکیل او باید با در دست داشتن اصل سند ازدواج به دفترخانه محل ثبت عقد مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه مهریه را تکمیل و ثبت نماید.
2. تحویل اجراییه به اداره اجرای ثبت اسناد: پس از صدور اجراییه توسط دفترخانه، باید آن را به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک محل اقامت زوج یا محل وقوع اموال وی تحویل داد.
3. ابلاغ اجراییه به زوج و مهلت 10 روزه: اداره ثبت، اجراییه را به زوج ابلاغ می کند و وی 10 روز مهلت دارد تا مهریه را پرداخت کند یا ترتیبی برای پرداخت آن دهد.
4. معرفی اموال قابل شناسایی زوج: در صورت عدم پرداخت در مهلت مقرر، زوجه می تواند اموال قابل شناسایی زوج (مانند حساب های بانکی، اموال منقول و غیرمنقول ثبت شده) را به اجرای ثبت معرفی کند تا دستور توقیف آن ها صادر شود.
5. صدور دستور توقیف اموال: اداره ثبت پس از شناسایی اموال و معرفی آن ها توسط زوجه، دستور توقیف را صادر می کند و اقدامات لازم برای نگهداری یا فروش اموال جهت وصول مهریه انجام می شود.
6. درخواست ممنوع الخروجی: در صورت نیاز و با رعایت شرایط قانونی، زوجه می تواند درخواست ممنوع الخروجی زوج را از اجرای ثبت نماید.

معایب و چالش ها

اگرچه مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت مزایای خود را دارد، اما با چالش هایی نیز همراه است:

• عدم امکان تقسیط مهریه برای زوج: در این روش، امکان ارائه دادخواست اعسار و تقسیط مهریه از سوی زوج در اداره ثبت وجود ندارد و زوج ملزم به پرداخت یکجای مهریه است، مگر اینکه پرونده به دادگاه ارجاع شود.
• کارایی کمتر در صورت عدم وجود اموال مشخص: اگر زوج اموال ثبت شده و قابل شناسایی به نام خود نداشته باشد، این روش ممکن است کارایی لازم را نداشته باشد و زوجه مجبور به پیگیری از طریق دادگاه شود.
• امکان اعتراض زوج و ارجاع پرونده به دادگاه: زوج می تواند به روند اجرایی ثبت اعتراض کند که این اعتراض منجر به ارجاع پرونده به دادگاه خواهد شد و در نتیجه ممکن است فرآیند طولانی تر از حد انتظار شود.

مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

مسیر قضایی از طریق دادگاه خانواده، راه دیگری برای مطالبه مهریه است که در برخی موارد، به ویژه زمانی که امکان شناسایی اموال زوج به سادگی میسر نیست یا زوج قصد ارائه دادخواست اعسار و تقسیط را دارد، انتخاب ارجحی به شمار می رود.

مزایا و موارد کاربرد

• امکان درخواست اعسار و تقسیط مهریه برای زوج: این مهم ترین مزیت این روش است؛ زوج می تواند با اثبات عدم توانایی مالی، درخواست اعسار از پرداخت یکجای مهریه را مطرح کند و دادگاه مهریه را به صورت اقساطی تعیین نماید.
• رسیدگی به مهریه های غیرمنقول: در مواردی که مهریه مال غیرمنقول خاصی است و نیاز به اقدامات قضایی برای انتقال مالکیت یا توقیف آن وجود دارد، دادگاه صلاحیت رسیدگی کامل تری را داراست.
• بررسی جامع تر دفاعیات: دادگاه فرصت بیشتری برای شنیدن دفاعیات و ادعاهای هر دو طرف (زوجه و زوج) فراهم می کند که می تواند منجر به صدور حکمی عادلانه تر شود.
• امکان مطالبه مهریه هایی که سند رسمی ندارند: اگر به هر دلیلی مهریه در سند ازدواج به صورت دقیق قید نشده باشد یا اختلافات دیگری در مورد آن وجود داشته باشد، دادگاه می تواند به این دعاوی نیز رسیدگی کند.

مراحل گام به گام طرح دعوای مهریه در دادگاه

1. تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه مهریه: زوجه یا وکیل او باید دادخواست مطالبه مهریه را تنظیم و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه خانواده محل اقامت خود یا زوج ارائه دهد.
2. پرداخت هزینه های دادرسی: در زمان ثبت دادخواست، زوجه ملزم به پرداخت هزینه دادرسی است که تا ۱۱۰ سکه طلا (معادل ریالی آن)، 2.5 درصد و برای مازاد بر آن، 3.5 درصد از کل مبلغ مهریه (قیمت روز سکه) می باشد.
3. تعیین وقت رسیدگی و تشکیل جلسه دادرسی: پس از ثبت دادخواست و پرداخت هزینه ها، دادگاه وقت رسیدگی تعیین کرده و طرفین یا وکلای آن ها را برای جلسه دادرسی دعوت می کند. حضور خواهان یا وکیل او ضروری است.
4. ارائه مدارک و ادله: در جلسه دادرسی، مدارک لازم از جمله سند ازدواج، کپی شناسنامه و کارت ملی، و در صورت لزوم استشهادیه محلی یا سایر ادله، توسط زوجه ارائه می شود.
5. بررسی وضعیت مالی زوج و تصمیم گیری در مورد اعسار: در صورتی که زوج درخواست اعسار از پرداخت مهریه را مطرح کند، دادگاه به این موضوع رسیدگی کرده و با بررسی شواهد و مدارک، در مورد توانایی مالی وی و نحوه پرداخت (یکجا یا اقساطی) تصمیم گیری می کند.
6. صدور حکم و مراحل اجرای حکم: پس از بررسی های لازم، دادگاه حکم به پرداخت مهریه صادر می کند. در صورت عدم پرداخت، زوجه می تواند از طریق واحد اجرای احکام دادگستری، درخواست توقیف اموال، کسر از حقوق یا حتی جلب زوج (در صورت عدم اثبات اعسار و عدم پرداخت) را مطرح کند.

معایب و چالش ها

مطالبه مهریه از طریق دادگاه نیز معایب خاص خود را دارد:

• زمان بر بودن رسیدگی قضایی: فرآیند رسیدگی در دادگاه، شامل جلسات متعدد، تبادل لوایح و فرصت های تجدیدنظر، می تواند زمان بر باشد و وصول مهریه را طولانی کند.
• هزینه های دادرسی بالا: پرداخت 2.5 درصد از مبلغ مهریه به عنوان هزینه دادرسی می تواند بار مالی قابل توجهی برای زوجه ایجاد کند.
• احتمال تقسیط مهریه و طولانی شدن روند وصول: در صورت اثبات اعسار زوج، مهریه به صورت اقساطی پرداخت خواهد شد که می تواند وصول کامل آن را سال ها به تأخیر بیندازد.

مقایسه جامع: اجرای ثبت یا دادگاه خانواده؟ تحلیل شاخص ها و سناریوها

انتخاب بین مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت و دادگاه خانواده، تصمیمی استراتژیک است که می تواند بر سرعت، هزینه و نتیجه نهایی تأثیر بسزایی داشته باشد. برای اتخاذ بهترین تصمیم، مقایسه دقیق شاخص ها و در نظر گرفتن سناریوهای مختلف ضروری است.

جدول مقایسه ای تفصیلی

شاخص	مطالبه از طریق اجرای ثبت	مطالبه از طریق دادگاه خانواده
سرعت رسیدگی	معمولاً سریع تر، به ویژه در آغاز فرآیند.	زمان برتر، به دلیل نیاز به تشکیل جلسات دادرسی و مراحل قضایی.
هزینه های اولیه و جانبی	کمتر در ابتدا، هزینه اجرا در انتها از متعهد اخذ می شود.	بالاتر، نیاز به پرداخت 2.5% تا 3.5% هزینه دادرسی در ابتدا.
امکان تقسیط مهریه	وجود ندارد (مگر با ارجاع به دادگاه در صورت اعتراض).	امکان پذیر است، در صورت اثبات اعسار زوج.
نوع اموال قابل توقیف	اموال با سند رسمی و ثبت شده (حساب بانکی، ملک، خودرو، حقوق).	اموال منقول و غیرمنقول، حقوق، مستمری، سهام؛ نیاز به شناسایی و حکم دادگاه.
ممنوع الخروجی	سریع تر و بدون نیاز به طی مراحل طولانی قضایی.	پس از طی مراحل دادرسی و صدور حکم قطعی امکان پذیر است.
پیچیدگی های حقوقی	کمتر در مراحل اولیه، اما اعتراض می تواند آن را پیچیده کند.	بیشتر، نیاز به وکیل متخصص و آشنایی با روند قضایی.
مدارک مورد نیاز	سند ازدواج و کارت ملی.	سند ازدواج، شناسنامه، کارت ملی، استشهادیه، مدارک اموال (در صورت وجود).
تأثیر بر روابط طرفین	به دلیل سرعت و توقیف فوری، ممکن است تنش زا باشد.	با توجه به روند طولانی تر و امکان دفاع، ممکن است کمتر تنش زا به نظر برسد.

نکات راهبردی برای انتخاب مسیر مناسب

انتخاب مسیر مطالبه مهریه باید با در نظر گرفتن شرایط خاص هر پرونده صورت گیرد:

• ارزیابی دقیق شرایط مالی زوج: اگر زوج دارای اموال قابل شناسایی و ثبت شده (حساب بانکی پر، ملک، خودرو) است و احتمال اعسار وی پایین به نظر می رسد، مسیر اجرای ثبت می تواند گزینه سریع تر و کارآمدتری باشد. اما اگر زوج اموال چندانی ندارد یا قصد فرار از دین را دارد و یا احتمالاً درخواست اعسار خواهد داد، دادگاه خانواده گزینه مناسب تری است.
• اهمیت فوریت وصول مهریه: در مواردی که زوجه به دلیل نیاز مبرم، فوریت در وصول مهریه را احساس می کند، اجرای ثبت به دلیل سرعت بالاتر در توقیف اموال و ممنوع الخروجی، می تواند اولویت داشته باشد.
• تأثیر نوع مهریه (سکه، مال، وجه نقد) بر انتخاب مسیر: برای مهریه سکه و وجه نقد، اجرای ثبت کارآمدتر است. اما اگر مهریه به صورت مال غیرمنقول خاص (مثلاً یک ملک مشخص) تعیین شده باشد، پیگیری از طریق دادگاه برای انتقال سند یا توقیف آن، منطقی تر است.
• چگونه یک وکیل متخصص می تواند در انتخاب بهترین مسیر کمک کند؟ نقش وکیل متخصص حقوق خانواده در این مرحله حیاتی است. وکیل با تحلیل دقیق شرایط پرونده، ارزیابی وضعیت مالی زوج، پیش بینی واکنش های احتمالی وی (مانند طرح دعوای اعسار) و آشنایی با رویه های جاری قضایی و ثبتی، می تواند بهترین استراتژی را برای زوجه ترسیم کند و از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری نماید.

در انتخاب مسیر حقوقی برای مطالبه مهریه، آگاهی از تمامی جوانب قانونی و اجرایی هر دو روش، کلیدی است. تصمیم گیری آگاهانه می تواند به تسریع و موفقیت فرآیند کمک شایانی نماید.

نکات کلیدی و ملاحظات حقوقی تکمیلی در مطالبه مهریه

پیگیری مطالبه مهریه تنها به انتخاب بین اجرای ثبت و دادگاه محدود نمی شود، بلکه شامل نکات حقوقی و ملاحظات تکمیلی است که هر یک می توانند تأثیر قابل توجهی بر سرنوشت پرونده داشته باشند. آگاهی از این جزئیات، به ذینفعان کمک می کند تا با دیدی جامع تر به موضوع نگاه کنند.

محدودیت های مطالبه مهریه: بند ب ماده ۱۱۳ قانون برنامه ششم توسعه

بند ب ماده ۱۱۳ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه، یکی از مهم ترین اصلاحات در نحوه مطالبه مهریه بود که با هدف کاهش ورودی پرونده ها به دادگاه ها و سوق دادن افراد به سمت اجرای ثبت به عنوان مسیر اولیه، وضع شد. این قانون تصریح می کند که اگر زوجه از طریق اداره اجرای ثبت اقدام کند و ظرف مدت دو ماه از تاریخ تقاضای اجرا، اداره ثبت نتواند اموالی از زوج شناسایی و توقیف کند، یا ظرف شش ماه نتواند مفاد سند را به طور کامل اجرا کند، زوجه می تواند با انصراف از ادامه روند در ثبت و اخذ گواهی مربوطه، به دادگاه مراجعه کند. این بند به وضوح نشان دهنده اولویت اجرای ثبت در مراحل ابتدایی و ایجاد محدودیت برای پیگیری موازی در هر دو مرجع است.

مهریه بیش از ۱۱۰ سکه: قانون حمایت خانواده جدید، محدودیت هایی را برای مطالبه مهریه های بالا ایجاد کرده است. بر اساس این قانون، تنها تا میزان ۱۱۰ سکه طلا (یا معادل آن) از مهریه است که زوج در صورت عدم پرداخت و اثبات تمکن مالی، ممکن است با حکم جلب و حبس روبرو شود. برای مهریه های مازاد بر ۱۱۰ سکه، امکان جلب و حبس وجود ندارد و مطالبه آن صرفاً از محل اموال زوج امکان پذیر است. این بدان معناست که برای مهریه های سنگین، حتی در صورت عدم پرداخت از سوی زوج، پس از رسیدن به سقف ۱۱۰ سکه، مسیر پیگیری حقوقی به سمت شناسایی و توقیف اموال وی معطوف می شود و ضمانت اجرای کیفری (جلب) منتفی خواهد بود.

دعوای اعسار از پرداخت مهریه و نحوه دفاع

دعوای اعسار، یکی از مهم ترین دفاعیات زوج در برابر مطالبه مهریه است که تنها از طریق دادگاه خانواده قابل طرح و رسیدگی است. زوج با تقدیم دادخواست اعسار، ادعا می کند که توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد و درخواست تقسیط آن را از دادگاه مطرح می کند. برای اثبات اعسار، زوج باید مدارکی از جمله لیست اموال، حساب های بانکی، درآمدها و بدهی های خود را ارائه داده و همچنین حداقل دو نفر شاهد مطلع از وضعیت مالی وی را معرفی کند که در دادگاه شهادت دهند.

نحوه دفاع زوجه در برابر دعوای اعسار: زوجه نیز حق دارد در برابر دعوای اعسار زوج، دفاعیات خود را مطرح کند. این دفاعیات می تواند شامل معرفی اموالی از زوج باشد که وی آن ها را کتمان کرده است، یا اثبات توانایی مالی زوج بر اساس شغل، درآمد، یا نقل و انتقالات مالی صوری که نشان دهنده قصد فرار از پرداخت مهریه است. جمع آوری مدارک و شواهد قوی در این زمینه، نقش حیاتی در رد یا پذیرش دعوای اعسار دارد. پذیرش اعسار به معنای تقسیط مهریه بوده و روند وصول آن را به شدت طولانی خواهد کرد، در حالی که رد اعسار، زوج را به پرداخت یکجای مهریه یا توقیف اموال و حتی جلب ملزم می سازد.

ممنوع الخروجی، توقیف اموال و مقابله با فرار از دین

ممنوع الخروجی: درخواست ممنوع الخروجی زوج می تواند ابزاری مؤثر برای اعمال فشار و جلوگیری از فرار وی باشد. این اقدام هم از طریق اجرای ثبت و هم از طریق دادگاه امکان پذیر است. در اجرای ثبت، معمولاً با صدور اجراییه و درخواست زوجه، ممنوع الخروجی به سرعت اعمال می شود. در دادگاه، پس از صدور حکم قطعی مهریه و درخواست زوجه، دادگاه دستور ممنوع الخروجی را صادر می کند. تفاوت اصلی در سرعت و مراحل اداری است؛ ثبت سریع تر عمل می کند، اما دادگاه نیاز به طی روند رسیدگی دارد.

انواع اموال قابل توقیف: برای وصول مهریه، انواع مختلفی از اموال زوج قابل توقیف هستند، از جمله:

• اموال منقول: مانند خودرو، اثاثیه منزل، سهام بورس.
• اموال غیرمنقول: مانند خانه، زمین، آپارتمان.
• حساب های بانکی: موجودی حساب های جاری، پس انداز و سپرده های زوج.
• حقوق و مستمری: تا یک سوم حقوق کارمندان و بازنشستگان (در صورت تأهل) و یک چهارم (در صورت تجرد) قابل توقیف است.
• سهام شرکت ها: سهام و منافع زوج در شرکت ها و موسسات نیز می تواند توقیف شود.

موضوع فرار از دین مهریه و انتقال صوری اموال: یکی از چالش های بزرگ در مطالبه مهریه، اقدام زوج به انتقال صوری اموال خود به نام دیگران (خانواده یا دوستان) برای فرار از پرداخت دین است. قانون گذار برای مقابله با این موضوع، دعوای اعسار به تقلب یا کشف معاملات صوری را پیش بینی کرده است. در این موارد، زوجه می تواند با ارائه مدارک و شواهد کافی (مانند تاریخ نزدیک انتقال به تاریخ مطالبه مهریه، انتقال به قیمت پایین یا رایگان به بستگان نزدیک، عدم اثبات پرداخت ثمن معامله توسط خریدار)، اثبات کند که انتقال اموال به قصد فرار از دین مهریه صورت گرفته است. در صورت اثبات، دادگاه می تواند حکم به ابطال معاملات صوری و توقیف مجدد اموال را صادر کند. این دعاوی بسیار پیچیده بوده و نیاز به تخصص و تجربه بالای وکیل دارد.

اهمیت مدارک و نقش وکیل متخصص در موفقیت پرونده

جمع آوری و ارائه مدارک صحیح و کامل، سنگ بنای هر پرونده حقوقی، به ویژه مطالبه مهریه است. مدارک اصلی شامل:

• اصل سند ازدواج
• کپی برابر اصل شده شناسنامه و کارت ملی زوجه و زوج
• لیست اموال شناسایی شده از زوج (در صورت وجود)
• استشهادیه محلی (در برخی موارد برای اثبات اعسار یا عدم اعسار)
• وکالت نامه وکیل (در صورت استفاده از وکیل)

در موارد پیچیده تر، ممکن است مدارک دیگری مانند فیش حقوقی، گردش حساب بانکی، یا مدارک مربوط به معاملات املاک نیز نیاز باشد.

تأکید بر این نکته ضروری است که هر پرونده مطالبه مهریه، دارای ویژگی های منحصر به فرد خود است. شرایط مالی زوج، نوع مهریه، وضعیت روابط طرفین، و حتی تصمیمات قضایی محاکم مختلف، می تواند بر نتیجه تأثیرگذار باشد. به همین دلیل، مشاوره با وکیل متخصص حقوق خانواده از اهمیت ویژه ای برخوردار است. یک وکیل مجرب می تواند با تحلیل دقیق تمامی جوانب پرونده، بهترین استراتژی را پیشنهاد دهد، مدارک لازم را جمع آوری کند، دادخواست ها را به درستی تنظیم نماید، در جلسات دادرسی حضور یابد و از حقوق زوجه به بهترین شکل دفاع کند. انتخاب وکیل متخصص نه تنها می تواند به تسریع روند وصول مهریه کمک کند، بلکه از بروز اشتباهات احتمالی و اتلاف زمان و هزینه نیز جلوگیری خواهد کرد.

مطالبه مهریه، چه از طریق اجرای ثبت و چه از دادگاه، نیازمند دقت حقوقی و آگاهی از پیچیدگی های اجرایی است. مشاوره با وکیل متخصص حقوق خانواده می تواند مسیر را هموارتر و نتیجه را مطلوب تر سازد.

نتیجه گیری و راهکارهای عملی

مطالبه مهریه، حق قانونی و ابدی زن است که از دو مسیر اصلی اجرای ثبت و دادگاه خانواده قابل پیگیری است. همانطور که تشریح شد، امکان مطالبه همزمان مهریه از این دو مرجع به معنای شروع فرآیند در هر دو مسیر است، اما اصولاً وصول و اجرای حکم برای یک مبلغ مهریه واحد، از یک مرجع امکان پذیر است و محدودیت های قانونی، به ویژه بند ب ماده ۱۱۳ قانون برنامه ششم توسعه، بر لزوم انصراف از یک مسیر برای پیگیری در دیگری تأکید دارد. هر یک از این دو روش، مزایا و معایب خاص خود را دارند که انتخاب بین آن ها نیازمند ارزیابی دقیق شرایط مالی زوج، فوریت نیاز زوجه، و نوع مهریه تعیین شده است.

اجرای ثبت، مسیری سریع تر برای توقیف اموال مشخص و اعمال ممنوع الخروجی است، در حالی که دادگاه خانواده، با وجود زمان بر بودن و هزینه های اولیه بیشتر، امکان رسیدگی به دعوای اعسار و تقسیط مهریه را فراهم می آورد. نکات کلیدی مانند محدودیت ۱۱۰ سکه، دعوای اعسار، ممنوع الخروجی و توقیف اموال، و همچنین مقابله با فرار از دین، جزئیاتی هستند که می توانند تأثیر شگرفی بر نتیجه نهایی پرونده داشته باشند.

انتخاب مسیر صحیح و استراتژی حقوقی مناسب، می تواند تأثیر بسزایی بر سرعت، کارایی، و موفقیت در وصول مهریه داشته باشد. برای اطمینان از اتخاذ بهترین استراتژی و پیگیری حقوقی دقیق، توصیه می شود با وکلای متخصص در حوزه حقوق خانواده مشورت نمایید. این امر نه تنها به شما کمک می کند تا از حقوق خود آگاه شوید، بلکه شما را در پیچ و خم های فرآیند قانونی یاری خواهد رساند.