قانون مالیات ثبت مهریه

مهریه در نظام حقوقی و فرهنگی ایران، همواره جایگاهی ویژه و مهم داشته و به عنوان یک حق مالی برای زن شناخته می شود. این حق، که در زمان عقد نکاح تعیین می گردد، از لحظه جاری شدن صیغه عقد، به مالکیت زن در می آید و می تواند به اشکال گوناگون از جمله سکه، وجه نقد، ملک یا سایر دارایی ها باشد. اما سوالی که در سال های اخیر ذهن بسیاری از افراد، به ویژه زوجین جوان و مشاوران حقوقی را به خود مشغول کرده، این است که آیا مهریه مشمول مالیات می شود؟ مهریه در حال حاضر بر اساس ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، کاملاً از مالیات معاف است. طرح هایی برای وضع مالیات پلکانی بر مهریه در زمان ثبت در مجلس در دست بررسی هستند، اما تا کنون به تصویب نهایی نرسیده اند و اجرایی نشده اند. این مقاله به تفصیل به این موضوعات می پردازد تا ابهامات موجود را برطرف و اطلاعاتی دقیق و جامع در اختیار مخاطبان قرار دهد.

هدف از این نوشتار، ارائه یک راهنمای کامل و به روز درباره وضعیت قانونی و مالیاتی مهریه در ایران است. ما در این مقاله به بررسی دقیق قوانین فعلی، جزئیات طرح های پیشنهادی در مجلس شورای اسلامی و تفاوت های اساسی میان مفاهیمی چون «مالیات ثبت مهریه»، «حق ثبت مهریه» و «مالیات بر فروش سکه» خواهیم پرداخت. شفاف سازی این موارد برای جلوگیری از سوءتفاهم های ناشی از اخبار غیردقیق و اطلاعات نادرست، از اهمیت بالایی برخوردار است.

مهریه چیست؟ تعریف، انواع و جایگاه قانونی

مهریه، یکی از مهم ترین حقوق مالی است که در دین مبین اسلام و قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران برای زن در نظر گرفته شده است. این حق به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح دائم یا موقت، به ملکیت زن درمی آید و او می تواند هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کرده و هرگونه تصرفی در آن انجام دهد. ماهیت مهریه، جنبه مالی داشته و به عنوان یک دین بر ذمه مرد قرار می گیرد.

تعریف حقوقی و شرعی مهریه

از منظر شرعی، مهریه (صداق یا کابین) مالی است که مرد در هنگام عقد به زن می پردازد یا متعهد به پرداخت آن می شود. این پرداخت، نمادی از صداقت مرد در تشکیل زندگی مشترک و تعهد وی به تأمین معیشت همسر است. در ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز تصریح شده است: «به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.» این بدان معناست که حتی پیش از وقوع رابطه زناشویی یا شروع زندگی مشترک، زن مالک مهریه خود محسوب می شود.

انواع مهریه: عندالمطالبه و عندالاستطاعه

مهریه را می توان از نظر زمان و شرایط پرداخت به دو دسته اصلی تقسیم کرد:

• مهریه عندالمطالبه: در این نوع مهریه، زن می تواند در هر زمان پس از عقد، آن را از مرد مطالبه کند و مرد موظف به پرداخت فوری آن است. عدم توانایی مالی مرد در پرداخت مهریه عندالمطالبه، مانعی برای مطالبه آن توسط زن نیست، اگرچه ممکن است منجر به تقسیط مهریه از سوی دادگاه شود.
• مهریه عندالاستطاعه: در این حالت، پرداخت مهریه منوط به توانایی مالی مرد است. به این معنا که زن زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت کند مرد توانایی مالی برای پرداخت آن را دارد. اثبات استطاعت مالی مرد در دادگاه بر عهده زن خواهد بود.

اشکال مهریه

مهریه می تواند به اشکال مختلفی تعیین شود، مشروط بر آنکه دارای ارزش مالی، معلوم، معین و قابلیت تملک و انتقال باشد. رایج ترین اشکال مهریه عبارتند از:

• سکه طلا: معمولاً بهار آزادی یا امامی، رایج ترین نوع مهریه در ایران است.
• وجه نقد: مبلغی مشخص از پول رایج کشور.
• مال غیرمنقول: مانند ملک، زمین یا آپارتمان.
• مال منقول: مانند خودرو، سهام شرکت ها، طلا و جواهرات.
• منافع: مانند حق سکونت در یک ملک برای مدت معین یا حق استفاده از خودرو.

اهمیت ثبت مهریه در سند رسمی ازدواج

ثبت مهریه در سند رسمی ازدواج، به آن اعتبار قانونی و اجرایی می بخشد. سند ازدواج، یک سند رسمی است که تعهد مرد به پرداخت مهریه را تأیید می کند. در صورت عدم پرداخت مهریه از سوی مرد، زن می تواند با مراجعه به دفاتر ثبت یا مراجع قضایی (دادگاه خانواده و اجرای احکام)، مطالبه مهریه خود را پیگیری کند. این سند به زن امکان می دهد تا از طریق قانونی، از جمله توقیف اموال مرد، نسبت به وصول مهریه خود اقدام نماید.

وضعیت کنونی مالیات بر مهریه (قانون اجرایی فعلی)

یکی از مهم ترین ابهامات در خصوص مهریه، موضوع مالیات بر آن است. در افکار عمومی، گاهی این تصور وجود دارد که مهریه نیز مانند سایر اموال یا درآمدها مشمول مالیات است. اما لازم است به وضوح بیان شود که طبق قوانین جاری کشور، مهریه در حال حاضر از هرگونه مالیات معاف است.

ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم: معافیت کامل مهریه

شالوده اصلی این معافیت، بر اساس ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم است. این ماده صراحتاً بیان می کند که «مهریه و جهیزیه از شمول مالیات خارج است.» این ماده قانونی، مبنای عدم تعلق هرگونه مالیات به مهریه، چه در زمان تعیین آن در عقد نکاح و چه در زمان دریافت آن توسط زن، است. بنابراین، فارغ از نوع مهریه (سکه، وجه نقد، ملک، خودرو و غیره) و میزان آن، زن هنگام تملک و دریافت مهریه، هیچ گونه مالیاتی پرداخت نمی کند.

بر اساس ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، مهریه و جهیزیه به طور کامل از شمول مالیات خارج هستند و زن در هنگام دریافت مهریه، مشمول هیچ گونه مالیاتی نمی شود.

این معافیت شامل تمامی مراحل از ثبت مهریه تا زمان مطالبه و دریافت کامل آن می شود. سازمان امور مالیاتی کشور نیز در اطلاعیه ها و بخشنامه های متعدد، بر این معافیت تأکید کرده و هرگونه شایعه در مورد وضع مالیات بر مهریه را تکذیب کرده است. این بدان معناست که زن می تواند مهریه خود را به هر میزان که باشد، بدون نگرانی از پرداخت مالیات، مطالبه و دریافت نماید.

چرایی بروز ابهامات در افکار عمومی

با وجود صراحت قانون در زمینه معافیت مالیاتی مهریه، ابهامات و پرسش های فراوانی در افکار عمومی شکل گرفته است. این ابهامات عمدتاً ناشی از عوامل زیر است:

• طرح های پیشنهادی در مجلس: در سالیان اخیر، طرح هایی از سوی برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای وضع مالیات بر مهریه های سنگین مطرح شده است. رسانه ای شدن این طرح ها پیش از تصویب نهایی، باعث شده تا بسیاری از افراد تصور کنند که این قوانین به مرحله اجرا رسیده اند.
• تداخل با مفاهیم مالیاتی دیگر: گاهی اوقات، مفهوم «مالیات ثبت مهریه» با «حق ثبت مهریه» (که یک هزینه اداری است) یا «مالیات بر فروش سکه» (که به معاملات اقتصادی سکه تعلق می گیرد) اشتباه گرفته می شود. این تداخل مفهومی، به سردرگمی عمومی دامن زده است.
• اخبار غیردقیق و شایعات: انتشار اخبار غیرمستند در فضای مجازی و برخی رسانه ها، بدون ارجاع به منبع موثق و رسمی، به گسترش تصور غلط در مورد مالیات بر مهریه کمک کرده است.

بنابراین، ضروری است که همواره به منابع رسمی و معتبر قانونی برای کسب اطلاعات در این زمینه رجوع شود و میان قانون اجرایی فعلی و طرح های پیشنهادی که هنوز به قانون تبدیل نشده اند، تمایز قائل شد.

طرح قانون مالیات ثبت مهریه (پیشنهاد در دست بررسی در مجلس)

با وجود معافیت کامل مهریه از مالیات در قوانین فعلی، در سال های اخیر طرحی با عنوان مالیات ثبت مهریه در مجلس شورای اسلامی مطرح و در دست بررسی قرار گرفته است. این طرح با هدف کاهش مشکلات ناشی از مهریه های سنگین و ایجاد تعادل بیشتر در تعیین مهریه، پیشنهاد شده است. تأکید مجدد می شود که این طرح تا زمان نگارش این مقاله، هنوز به تصویب نهایی نرسیده و اجرایی نشده است.

پیش زمینه و دلایل مطرح شدن طرح

مطرح شدن طرح مالیات ثبت مهریه، ریشه در چالش های اجتماعی و حقوقی متعددی دارد که در سالیان اخیر در کشور پدید آمده است:

• مهریه های سنگین و غیرمتعارف: تعیین مهریه های بسیار بالا و غیرمتعارف، به جای اینکه پشتوانه ای برای زن باشد، گاهی به ابزاری برای فشار یا ایجاد مشکلات عدیده برای مردان تبدیل شده است.
• افزایش پرونده های قضایی: تعداد بالای پرونده های مرتبط با مهریه در دادگاه های خانواده، بار سنگینی بر دوش قوه قضاییه و سیستم دادرسی وارد کرده است.
• زندانی شدن مردان: عدم توانایی مردان در پرداخت مهریه های سنگین، منجر به صدور حکم جلب و زندانی شدن بسیاری از آن ها شده که پیامدهای اجتماعی و اقتصادی منفی در پی دارد.
• فشار مالی بر قوه قضاییه: نگهداری از زندانیان مهریه و رسیدگی به حجم بالای پرونده ها، هزینه های قابل توجهی را به دولت و قوه قضاییه تحمیل می کند.

با توجه به این مشکلات، نمایندگان مجلس با ارائه این طرح، به دنبال راهکاری برای تشویق زوجین به تعیین مهریه های معقول و متعارف تر بوده اند تا از بروز اختلافات و مشکلات آتی جلوگیری شود.

جزئیات طرح پیشنهادی برای مالیات ثبت مهریه (ساختار پلکانی)

طرح پیشنهادی مالیات ثبت مهریه، بر پایه یک ساختار پلکانی استوار است که میزان مالیات را بر اساس تعداد سکه مهریه تعیین می کند. این ساختار به شرح زیر است:

تعداد سکه مهریه	نرخ مالیات ثبت مهریه (در صورت تصویب طرح)
تا سقف ۱۴ سکه بهار آزادی	معافیت کامل از مالیات ثبت
۱۵ تا ۱۰۰ سکه	مشمول نرخ ۱.۱ درصد از ارزش مهریه
۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه	مشمول نرخ ۲ درصد از ارزش مهریه
بالای ۲۰۰ سکه	مشمول نرخ ۱۵ درصد از ارزش مهریه

این ساختار به گونه ای طراحی شده است که مهریه های پایین تر از بار مالیاتی معاف باشند و با افزایش تعداد سکه، نرخ مالیات به صورت تصاعدی افزایش یابد تا افراد به سمت تعیین مهریه های متعارف تر سوق داده شوند.

نحوه محاسبه مالیات ثبت مهریه (در صورت تصویب و اجرا)

در صورت تصویب و اجرای این طرح، نحوه محاسبه مالیات ثبت مهریه بر اساس ارزش روز سکه و نرخ های پلکانی مشخص خواهد شد. فرمول کلی محاسبه به این صورت است:

مالیات مهریه = (ارزش روز هر سکه × تعداد سکه) × نرخ مالیات

برای روشن تر شدن موضوع، مثالی عملی ارائه می شود:

مثال: فرض کنید زوجین مهریه ای معادل ۳۰۰ سکه بهار آزادی تعیین کرده اند و ارزش روز هر سکه (فرضی) ۱۵,۰۰۰,۰۰۰ تومان است. بر اساس طرح پیشنهادی، مهریه های بالای ۲۰۰ سکه مشمول نرخ ۱۵ درصد مالیات می شوند.

1. ابتدا ارزش کل مهریه را محاسبه می کنیم:

۳۰۰ سکه × ۱۵,۰۰۰,۰۰۰ تومان/سکه = ۴,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

2. سپس نرخ مالیات را اعمال می کنیم:

۴,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان × ۱۵% = ۶۷۵,۰۰۰,۰۰۰ تومان

در این مثال، میزان مالیات ثبت مهریه ۶۷۵,۰۰۰,۰۰۰ تومان خواهد بود که باید در زمان ثبت عقد پرداخت شود.

زمان پرداخت مالیات ثبت مهریه (در صورت تصویب و اجرا)

بر اساس جزئیات طرح پیشنهادی، در صورت تصویب نهایی، مالیات ثبت مهریه در زمان ثبت عقد نکاح در دفاتر رسمی ازدواج از زوجین دریافت خواهد شد. پرداخت این مالیات پیش شرطی برای صدور سند رسمی ازدواج و یا رونوشت آن خواهد بود. پیامدهای احتمالی عدم پرداخت مالیات شامل عدم امکان دریافت سند ازدواج و در نتیجه، عدم امکان طرح دعاوی حقوقی مربوط به مهریه، طلاق و نفقه در دادگاه های خانواده خواهد بود.

مالیات ثبت مهریه بر عهده کیست؟ (در صورت تصویب و اجرا)

یکی از مباحث مهم در طرح پیشنهادی، تعیین مسئولیت پرداخت مالیات ثبت مهریه است. رویکرد غالب و پیشنهادی در این طرح، پرداخت مشترک توسط زوجین است. به این معنا که زن و مرد هر یک سهمی از این مالیات را بر عهده خواهند گرفت.

هدف از این رویکرد، تشویق هر دو طرف به تعیین مهریه های متعارف و منطقی است. هنگامی که هر دو نفر مسئولیت مالیاتی مهریه را بر عهده داشته باشند، انگیزه بیشتری برای توافق بر سر یک مهریه معقول و پرهیز از تعیین مبالغ سنگین که بار مالیاتی گزافی را در پی دارد، خواهند داشت. این رویکرد به کاهش اختلافات احتمالی در آینده و پایداری بیشتر زندگی مشترک نیز کمک می کند.

وضعیت نهایی طرح

لازم است بار دیگر تأکید و تصریح شود که تمام جزئیات ذکر شده در خصوص طرح قانون مالیات ثبت مهریه صرفاً در مرحله پیشنهاد و بررسی در مجلس شورای اسلامی قرار دارد و تا کنون به تصویب نهایی نرسیده و اجرایی نشده است. لذا، در حال حاضر هیچ مالیاتی تحت این عنوان از زوجین دریافت نمی شود و تمامی اطلاعات فوق، مربوط به سناریوی احتمالی پس از تصویب و اجرای این طرح است.

شفاف سازی تفاوت ها و رفع ابهامات رایج

در مبحث مهریه و مالیات آن، برخی مفاهیم وجود دارند که به دلیل شباهت اسمی یا برداشت های نادرست، اغلب با یکدیگر اشتباه گرفته می شوند. شفاف سازی این تفاوت ها برای درک صحیح وضعیت قانونی و مالیاتی مهریه ضروری است.

تفاوت مالیات بر مهریه با مالیات سکه

این دو مفهوم کاملاً متفاوت هستند و هر یک قوانین خاص خود را دارند:

مالیات بر مهریه: همانطور که پیشتر ذکر شد، بر اساس ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، مهریه در حال حاضر به طور کامل از هرگونه مالیات معاف است. این معافیت شامل اصل مهریه (چه سکه، چه وجه نقد، چه ملک و …) در زمان ثبت یا دریافت آن توسط زن می شود.

مالیات سکه: این نوع مالیات به معاملات اقتصادی و خرید و فروش سکه طلا تعلق می گیرد و هیچ ارتباط مستقیمی با ماهیت مهریه ندارد. سازمان امور مالیاتی در سال های اخیر، طرح هایی برای اخذ مالیات از خریداران عمده سکه (به عنوان مثال، از طریق بانک مرکزی) در نظر گرفته است. این مالیات عمدتاً به منظور مقابله با سوداگری و کنترل بازار سکه وضع می شود و بر سود حاصل از فروش سکه هایی که به عنوان سرمایه گذاری یا معامله خریداری شده اند، اعمال می گردد. اگر زنی سکه های مهریه خود را دریافت کند و سپس آن ها را بفروشد، سود حاصل از این فروش (در صورت تحقق سود قابل توجه و تشخیص سازمان امور مالیاتی) ممکن است مشمول مالیات بر درآمد شود، اما این به معنای مالیات بر اصل مهریه نیست؛ بلکه مالیات بر سود حاصل از یک معامله اقتصادی است. یعنی دارایی ای که از طریق مهریه به دست آمده، پس از فروش و کسب سود، مشمول مالیات می شود، نه خودِ مهریه.

تفاوت مالیات ثبت مهریه (طرح پیشنهادی) با حق ثبت مهریه (هزینه اداری)

این دو مفهوم نیز، علی رغم شباهت اسمی، کاملاً متمایز هستند:

مالیات ثبت مهریه: همانطور که تشریح شد، این یک طرح پیشنهادی در مجلس است که در صورت تصویب، درصدی از ارزش مهریه (به صورت پلکانی) به عنوان مالیات از زوجین در زمان ثبت عقد دریافت خواهد شد. ماهیت آن، مالیاتی و با هدف تنظیم مهریه هاست.

حق ثبت مهریه: این مبلغ، یک هزینه اداری است که دفاتر رسمی ازدواج برای ثبت قانونی مهریه در سند ازدواج دریافت می کنند. حق ثبت مهریه جزئی از تعرفه های قانونی خدمات ثبتی است که بر اساس تعرفه های مصوب سازمان ثبت اسناد و املاک کشور محاسبه می شود. این هزینه معمولاً بر اساس میزان مهریه و درصدی از آن، اما با سقفی مشخص، تعیین می گردد و ارتباطی به مالیات به معنای اخص ندارد. هدف از آن، پوشش هزینه های دفتری و اداری فرآیند ثبت است.

وضعیت مالیاتی مهریه های غیرنقدی (ملک، خودرو، سهام و…)

در خصوص مهریه های غیرنقدی نیز، قاعده معافیت از مالیات بر مهریه صادق است. به این معنا که اصل دریافت یک ملک، خودرو یا سهام به عنوان مهریه، مشمول مالیات بر مهریه نمی شود.

با این حال، زمانی که مهریه شامل اموال غیرمنقول (مانند ملک) یا اموال منقول ثبت شونده (مانند خودرو) باشد، در فرآیند نقل و انتقال سند رسمی این دارایی ها از نام مرد به نام زن، ممکن است هزینه هایی نظیر مالیات نقل و انتقال یا عوارض شهرداری (در مورد املاک) مطرح شود. این هزینه ها به ماهیت دارایی (ملک یا خودرو) و فرآیند نقل و انتقال رسمی آن مربوط می شوند، نه به مهریه بودن آن. یعنی اگر همین دارایی ها از طریق خرید و فروش یا هر نوع انتقال دیگری نیز منتقل شوند، همین مالیات ها و عوارض بر آن ها اعمال خواهد شد. بنابراین، زن تنها هزینه های مربوط به انتقال سند را پرداخت می کند و اصل مهریه (ملک یا خودرو) از مالیات معاف است.

قانون مهریه ۱۴ سکه چیست؟ (تبیین یک سوءتفاهم رایج)

اصطلاح قانون مهریه ۱۴ سکه در افکار عمومی بسیار رایج شده، اما لازم است تصریح شود که چنین قانونی به صورت صریح و با این عنوان در نظام حقوقی ایران وجود ندارد. این اصطلاح، ناشی از یک سوءتفاهم یا تعبیر نادرست از بخش هایی از قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ است.

در واقعیت، ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده به سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی اشاره دارد. این ماده مقرر می دارد: «هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات مربوط به اجرای مفاد اسناد رسمی است و در خصوص مازاد بر آن، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است.»

این بدان معناست که برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه، زن می تواند مستقیماً از طریق اداره ثبت یا اجرای احکام، مطالبه و حتی حکم جلب مرد را دریافت کند. اما برای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، بار اثبات توانایی مالی مرد بر عهده زن خواهد بود و بدون اثبات تمکن مالی مرد، حکم جلب صادر نخواهد شد.

شایع شدن عبارت ۱۴ سکه در برخی موارد ممکن است به دلیل رویه برخی قضات در پرونده های اعسار (ناتوانی مالی مرد) باشد که در مرحله تقسیط مهریه، مرد را ابتدا به پرداخت تعداد کمی سکه (مثلاً ۱۴ سکه) محکوم کرده و مابقی را به صورت اقساط طولانی مدت تعیین می کنند. اما این یک قانون مستقل با عنوان ۱۴ سکه نیست، بلکه یک رویه قضایی در پرونده های خاص و مرتبط با سقف ۱۱۰ سکه و بحث اعسار است.

وضعیت مالیات مهریه در شرایط خاص

موضوع مهریه و تبعات مالیاتی آن در شرایط خاص، مانند فوت یکی از زوجین، نیز ابهاماتی را برای افراد ایجاد می کند. بررسی این موارد به درک جامع تر از وضعیت حقوقی و مالیاتی مهریه کمک می کند.

در صورت فوت زن یا شوهر

مهریه زن پس از فوت:
اگر زن (زوجه) پیش از دریافت مهریه خود فوت کند، مهریه او به عنوان بخشی از ترکه متوفی (اموالی که از متوفی باقی می ماند) محسوب می شود. در این صورت، ورثه قانونی زن (مانند فرزندان، پدر و مادر یا همسر) می توانند این حق مالی را از مرد (شوهر متوفی) یا در صورت فوت او، از ورثه مرد مطالبه کنند. نکته مهم این است که در این وضعیت نیز، اصل مهریه مشمول مالیات بر مهریه نمی شود. تنها اگر دارایی های دریافت شده از مهریه (که اکنون جزو اموال زن متوفی محسوب شده) به ورثه منتقل شوند، موضوع مالیات بر ارث برای ورثه زن مطرح می گردد، نه مالیات بر خودِ مهریه.

مهریه از ماترک مرد متوفی:
اگر مرد (زوج) پیش از پرداخت مهریه به زن فوت کند، مهریه زن به عنوان یک طلب ممتاز از ماترک (دارایی های به جا مانده از) مرد متوفی محسوب می شود. طبق قانون مدنی و رویه قضایی، طلب مهریه زن بر بسیاری از دیون دیگر متوفی مقدم است. این بدان معناست که در فرآیند تقسیم ترکه مرد، ابتدا مهریه زن باید پرداخت شود و پس از تسویه آن و سایر دیون ممتاز، باقیمانده ترکه بین ورثه مرد تقسیم می گردد. در این حالت نیز، پرداخت مهریه از ماترک مرد مشمول مالیات بر مهریه نمی شود. مالیات بر ارث نیز به ورثه مرد تعلق می گیرد، نه به مهریه ای که زن دریافت کرده است، زیرا مهریه دین است و جزو اموال ورثه مرد محسوب نمی شود.

به طور خلاصه، فوت یکی از زوجین به طور مستقیم باعث تعلق مالیات به مهریه نمی شود. معافیت مالیاتی مهریه همچنان پابرجا است. تنها در صورتی که مهریه دریافت شده توسط زن، به عنوان یک دارایی شخصی پس از فوت او به ورثه اش منتقل شود، ورثه ممکن است مشمول مالیات بر ارث (مربوط به کل دارایی های به ارث رسیده) شوند، که این موضوع متفاوت از مالیات بر خود مهریه است.

جمع بندی

مهریه به عنوان یک حق قانونی، شرعی و مالی اساسی برای زن در نهاد خانواده ایرانی شناخته می شود. این حق که می تواند شامل اشکال متنوعی از دارایی ها باشد، از لحظه عقد نکاح برای زن تثبیت می گردد و در دو نوع عندالمطالبه و عندالاستطاعه تعیین می شود. ثبت رسمی مهریه در سند ازدواج، از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا قابلیت پیگیری و مطالبه قانونی آن را فراهم می آورد.

در حال حاضر، ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم به صراحت بیان می دارد که مهریه به طور کامل از شمول مالیات خارج است. این معافیت شامل مهریه های نقدی و غیرنقدی می شود و هیچ گونه مالیاتی تحت عنوان مالیات بر مهریه از زوجین دریافت نمی شود. ابهاماتی که در افکار عمومی وجود دارد، عمدتاً ناشی از طرح های پیشنهادی در مجلس برای وضع مالیات پلکانی بر مهریه های سنگین است که تأکید می شود تا کنون به تصویب نهایی نرسیده اند و اجرایی نشده اند.

همچنین، ضروری است میان «مالیات بر مهریه» و «مالیات سکه» (که به سود حاصل از فروش سکه تعلق می گیرد) و نیز میان «مالیات ثبت مهریه» (طرح پیشنهادی) و «حق ثبت مهریه» (که یک هزینه اداری برای ثبت اسناد است) تمایز قائل شد. مهریه های غیرنقدی نیز از مالیات بر اصل مهریه معاف هستند، اگرچه ممکن است هزینه ها و مالیات های مربوط به نقل و انتقال سند دارایی (مانند ملک یا خودرو) به آن ها تعلق گیرد.

حتی در شرایط خاص مانند فوت یکی از زوجین، معافیت مالیاتی مهریه حفظ می شود و مهریه به عنوان طلب ممتاز زن یا جزئی از ترکه او محسوب می گردد، بدون اینکه خود مهریه مشمول مالیات شود. در نهایت، درک صحیح از مفاهیم حقوقی و مالیاتی مهریه و آگاهی از وضعیت قانونی فعلی، به افراد کمک می کند تا تصمیم گیری های آگاهانه ای در این زمینه داشته باشند و از بروز سوءتفاهم ها و مشکلات حقوقی و مالی در آینده جلوگیری کنند. همواره توصیه می شود برای کسب اطلاعات دقیق تر و متناسب با شرایط خاص خود، با وکلای متخصص و مشاوران حقوقی معتبر مشورت نمایید.

سوالات متداول

آیا در حال حاضر به مهریه مالیات تعلق می گیرد؟

خیر. طبق ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، مهریه به طور کامل از شمول مالیات خارج است و در حال حاضر هیچ مالیاتی به آن تعلق نمی گیرد.

مالیات بر مهریه بر عهده کیست؟

با توجه به معافیت کامل مهریه از مالیات در قوانین فعلی، اصولاً هیچ مالیاتی بر مهریه وجود ندارد که بخواهد بر عهده کسی باشد. در صورت تصویب و اجرای طرح پیشنهادی در مجلس، پرداخت مالیات ثبت مهریه به صورت مشترک بر عهده زوجین خواهد بود.

آیا فروش سکه های مهریه مالیات دارد؟

اصل مهریه (سکه) معاف از مالیات است. اما اگر زوجه پس از دریافت سکه های مهریه، آن ها را به فروش برساند و از این معامله سودی کسب کند، سود حاصل از فروش ممکن است مشمول مالیات بر درآمد شود (این مالیات به سود معامله تعلق می گیرد، نه به اصل مهریه).

اگر مهریه ملک یا خودرو باشد، مالیات تعلق می گیرد؟

به اصل مهریه (ملک یا خودرو) مالیات تعلق نمی گیرد. اما در زمان نقل و انتقال سند این دارایی ها از نام مرد به نام زن، ممکن است هزینه هایی نظیر مالیات نقل و انتقال ملک یا خودرو و عوارض مربوط به آن دارایی اخذ شود. این هزینه ها به فرآیند انتقال دارایی مربوط است، نه به ماهیت مهریه بودن آن.

آیا قانون مالیات مهریه ۱۴۰۳/۱۴۰۴ تصویب و اجرایی شده است؟

خیر. طرح قانون مالیات ثبت مهریه تا زمان نگارش این مقاله، هنوز به تصویب نهایی مجلس نرسیده و اجرایی نشده است و در مرحله بررسی قرار دارد.

تفاوت حق ثبت مهریه با مالیات مهریه چیست؟

حق ثبت مهریه یک هزینه اداری است که دفاتر رسمی ازدواج برای ثبت مهریه در سند ازدواج دریافت می کنند و بخشی از تعرفه های قانونی خدمات ثبتی است. مالیات مهریه (طرح پیشنهادی) اما یک مالیات دولتی است که در صورت تصویب، با هدف تنظیم مهریه ها از زوجین دریافت خواهد شد و ماهیتی مالیاتی دارد.

آیا تعیین مهریه بالا مشکلی ایجاد می کند؟

از نظر قانونی، تعیین مهریه بالا منع قانونی ندارد. اما طبق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، در صورت عدم توانایی مرد در پرداخت مهریه، برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه امکان جلب وجود دارد و برای مازاد بر آن، زن باید توانایی مالی مرد را اثبات کند. طرح مالیات بر مهریه نیز به دنبال کاهش انگیزه برای تعیین مهریه های سنگین است.