زباله‌های الکترونیکی تنها یک درصد پسماندهای شهری را در ایران تشکیل می‌دهند، اما همین میزان به ظاهر کم به دلیل نبود زیرساخت نامناسب و ابتدایی بازیافت به تهدیدی بزرگ برای محیط زیست و سلامت شهروندان تبدیل شده است.
به گزارش خبرگزاری هیاهو، هر ساله میلیون‌ها دستگاه الکتریکی و الکترونیکی شامل رایانه، تلفن همراه، لوازم خانگی بزرگ و حتی تجهیزات پزشکی با شکستن یا منسوخ شدن به عنوان زباله دور ریخته می‌شوند. زباله‌هایی که اگر به صورت مناسب دفع و یا بازیافت نشوند، می‌توانند به تهدیدی برای سلامت و محیط زیست تبدیل شوند.
آمار‌ها نشان می‌دهد که زباله‌های الکترونیکی یکی از انواع زباله جامد بوده که حجم آن در جهان به سرعت در حال رشد است؛ به طوریکه در سال ۲۰۲۲، حدود ۶۲ میلیون تن زباله الکترونیکی در سراسر جهان تولید شد و این در حالی است که کمتر از یک چهارم آن به صورت رسمی جمع آوری و در فرآِیند بازیافت قرار گرفته‌اند.
نتیجه بازیافت غیر اصولی زباله‌های الکترونیکی آزاد شدن بیش از هزار ماده شیمیایی مختلف از جمله سموم عصبی شناخته شده مانند از جمله دیوکسین ها، سرب و جیوه است که هر کدام تهدیدی جدی برای سلامت و ایمنی عمومی محسوب می‌شوند؛ سرب یک ماده معمولی است که هنگام بازیافت، ذخیره یا تخلیه زباله‌های الکترونیکی با روش‌های غیراستاندارد از جمله سوزاندن در محیط منتشر می‌شود.
علاوه بر سوزاندن، شیوه‌های نامناسب دیگر از جمله دفن همراه با زباله‌های معمولی، اسیدشویی، خرد کردن پوشش‌های پلاستیکی و ریختن خره‌های زباله الکترونیکی در خشکی وآب برای محیط زیست و سلامت موجودات زنده بسیار خطرناک هستند؛ همچنین هنگامی که این آلایندههای سمی در محیط قرار می‌گیرند، می‌توانند مسافت‌های قابل توجهی را از نقطه آلودگی طی کنند و افراد را در مناطق دور در معرض مواد خطرناک قرار دهند.
بنابراین اقدامات ملی و بین المللی برای جلوگیری از بازیافت نامناسب زباله‌های الکترونیکی ضروری است و اقداماتی همچون تصویب و اجرای توافقات بین الملل، توسعه و اجرای قوانین ملی مدیریت پسماند الکترونیکی و جلوگیری از فعالیت‌های غیررسمی بازیافت زباله‌های الکترونیکی و بهبود ظرفیت بخش بهداشت برای مدیریت و پیشگیری از خطرات می‌توانند راه حل‌هایی برای حفاظت از سلامت جامعه در برابر خطرات این زباله باشند.
انتقال فلزات سنگین با شیرابه پسماندها به خاک و منابع آبی
عماد دهقانی فرد؛ متخصص مهندسی بهداشت محیط در گفت‌و‌گو با خبرنگار هیاهو اظهار کرد: با ورود کالا‌های الکترونیکی به زندگی، حجم پسماندهای آنها نیز روز به روز در حال افزایش بوده و به عاملی برای تهدید محیط زیست تبدیل شده است.
وی با بیان اینکه در حال حاضر یک درصد از پسماندهای شهری ما، زباله‌های الکترونیکی هستند، افزود: بورد‌های رسانا و نیمه رسانای وسایل الکترونیکی که معمولا از آلیاژ‌های فلزی ساخته شده‌اند، حاوی فلزات سنگین مانند مس، کادمیم و کروم هستند؛ این فلزات سنگین از طریق شیرابه پسماندها به خاک و درنهایت منابع آبی وارد می‌شوند.
این استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران ادامه داد: همچنین یکسری آلایندههای آلی مانند بیسفنل نیز وجود دارند که در مدار‌های الکترونیکی چاپی استفاده می‌شوند؛ همچنین به تازگی نیز بحث میکروپلاستیک‌ها و نانو پلاستیک‌ها نیز مطرح است که می‌توانند در اثر خرد شدن و حتی ماندن در پسماندها از طریق مسیر‌های محیطی آب، خاک و حتی هوا وارد محیط زیست شوند.
وی گفت: برخی زباله‌های الکترونیکی ارزشمند هستند و می‌توانند بازیافت شوند. بازیافت هم به دو صورت یعنی تولید محصول دیگر یا احیاء همان محصول انجام شود. اما مهم‌تر از بازیافت بحث جمع آوری است که در کشور ما همانند کشور‌های توسعه یافته، ساختار جداگانه‌ای برای آن وجود ندارد.
دهقانی فرد یادآور شد: متولی پسماندهای شهری طبیعتا شهرداری‌ها هستند، اما واقعیت این است مکانیزمی برای آن تعریف نشده است و عمده این جداسازی را دوره گرد‌ها یا برخی مراکز اسقاط انجام می‌دهند. در مورد زباله‌های دیگر مانند پلاستیک و شیشه وضعیت همین است.
زباله‌های الکترونیکی باید در مبدأ جداسازی و ذخیره شوند
وی با تاکید بر اینکه مناسب‌ترین راه حل برای مساله زباله‌های الکترونیکی تفکیک و ذخیره در مبدأ است، ادامه داد: متاسفانه فرهنگ سازی جداسازی زباله‌های خشک و‌تر که در دهه هفتاد آغاز شد، شکست خورد، چرا که همواره فراموش می‌شود که پدیده فرهنگسازی نیاز به زمان بیشتر دارد و باید انتظار اجرای آن را از نسل آینده داشت.
این دانش آموخته مهندسی بهداشت محیط با اشاره به گزارش منتشر شده از سوی سازمان ملل، یادآور شد: کشور‌های در حال توسعه که زیرساخت‌های تفکیک زباله را ندارند، یکی از راه کار‌ها می‌تواند دوره گرد‌ها باشند که البته باید فعالیت آنان نیز ساختارمند و اصولی باشد.
وی با بیان اینکه فناوری‌های استفاده شده در مراکز بازیافت کشور ما ابتدایی است و از راندمان پایینی برخوردارند، افزود: خطوط بازیافت پیشرفته هم در انحصار چند کشور است و طبیعتا گران هستند. البته با محاسبه هزینه‌های درمان و هزینه‌هایی که برای جبران خسارات به محیط زیست وارد می‌شود. به این نتیجه می‌رسیم هزینه در حوزه بازیافت مقرون به صرفه‌تر است.
سرمایه گذاری در بازیافت کم هزینه تر از جبران خسارت ها است
دهقانی فرد خاطرنشان کرد: مشکل ما در ایران بی اهمیتی به موضوع محیط زیست است. در واقع تا زمانی که مدیران ما احساس نکنند آسیبی که از طریق زباله‌های الکترونیکی به محیط زیست می‌رسد چقدر هزینه به محیط زیست و سلامت جامعه وارد می‌کند، موفق به حل این چالش نمی‌شویم.
وی گفت: فلزات سنگین می‌توانند بار بیماری‌های غیرواگیر از جمله انواع سرطان‌ها را افزایش دهند. نقص‌های ژنتیکی، جنین ناقص الخلقه و مرده زایی جنین، تاثیر بر سیستم اعصاب مرکزی و محیطی، اختلال عملکرد هورمونی از دیگر اثرات فلزات سنگین در محیط زیست هستند.
این استاد دانشگاه افزود: در کشور‌های توسعه یافته، تولید کنندگان باید مالیات برای مدیریت پسماند به شهرداری پرداخت کند این باعث می‌شود تولید کننده به سمت محصول ایمن‌تر رفته و یا با افزایش عمر مصرف کالا و یا قابلیت به روز شدن، زمان رسیدن رسیدن به مرحله پسماند را افزایش دهد، اما در ایران فعلا تولید کننده‌ها چنین نقشی ندارند.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "سهم یک درصدی زباله‌های الکترونیکی از پسماندهای شهری؛ زیرساخت مراکز بازیافت در ایران ابتدایی است" هستید؟ با کلیک بر روی بین الملل، آیا به دنبال موضوعات مشابهی هستید؟ برای کشف محتواهای بیشتر، از منوی جستجو استفاده کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "سهم یک درصدی زباله‌های الکترونیکی از پسماندهای شهری؛ زیرساخت مراکز بازیافت در ایران ابتدایی است"، کلیک کنید.