تلخ و شیرین اهدایعضو از زبان یک هماهنگ کننده «پیوند»

هیاهو/خوزستان «ما هنگام درخواست اهدای عضو نمی توانیم احساساتی شویم، باید احساسات مان را خفه کنیم چون خانواده ها و بیماران مقابل ما ایستاده اند، ما پزشکیم و نمی توانیم احساساتی تصمیم بگیریم و باید همه گریه و زاری ها، خواهش ها و التماس ها و دست بوسیدن ها را تحمل کنیم و تصمیم منطقی بگیریم». این ها را یک پزشک هماهنگ کننده پیوند اعضا می گوید.

به گزارش هیاهو، 31 اردیبهشت ماه، به عنوان روز ملی «اهدای عضو، اهدای زندگی» نام گذاری شده است. جواد شریعتی، پزشک و مدیر مرکز فراهم آوری اعضا و نسوج پیوندی خوزستان است و از سال 99 فعالیت خود در این زمینه را آغاز کرده است. دفتر مرکز فراهم آوری اعضا و نسوج پیوندی خوزستان در بیمارستان گلستان اهواز مستقر است و برای گفت وگو با وی به این دفتر می رویم.

شریعتی در گفت وگو با هیاهو در مورد کار در زمینه هماهنگی برای اهدای عضو گفت: اینجا همه چیز متفاوت است و در پارادوکس عجیب گرفتار می شویم. یک طرف قضیه خانواده هایی هستند که در یک لحظه عزیزانشان را از دست می دهند و یک طرف خانواده هایی که در انتظار پیوند اعضا هستند. خیلی سخت است فردی که عزیزش را از دست داده است اینقدر سخاوت داشته باشد که به دیگران زندگی دهد.

این پزشک با اشاره به شرایط فرد دچار مرگ مغزی بیان کرد: پذیرش مرگ عزیز برای همه مشکل است و تنها بعضی از خانواده ها این مساله را پذیرش می کنند. خانواده هایی هستند که دیرتر مرگ مغزی را باور می کنند. این در حالی است که همه باید بدانند مرگ مغزی خاتمه زندگی و مرگ قطعی است. بیمار دچار ایست قلبی را می توانیم با ماساژ به زندگی برگردانیم اما وقتی مغز فردی از کار می افتد هیچ راهی برای بازگشت وجود ندارد و در واقع فرد مرده است و تنها قلب و دیگر اعضا برای مدت محدودی نگهداری می شوند. تا الان حتی یک مورد مرگ مغزی که به زندگی برگشته باشد، وجود ندارد.

وی ادامه داد: وقتی مرگ مغزی یک فرد اعلام می شود گاهی برخی خانواده ها واکنش بسیار تندی دارند و برخورد می کنند و بعضی ها هم به التماس می افتند. ما هم خیلی تحت تاثیر قرار می گیریم و دلمان می خواهد کاری کنیم اما نمی شود کاری کرد.

مدیر مرکز فراهم آوری اعضا و نسوج پیوندی خوزستان گفت: رضایت گیری و برقرای ارتباط با این خانواده ها بسیار سخت است. حق هم دارند چون از یک طرف خبر بد مرگ مغزی عزیزشان را می دهیم و بعد به علت محدودیت زمانی، می گوییم اعضا را اهدا کنید.

وی افزود: در این شرایط بار بسیار سخت و سنگینی بر دوش ما گذاشته می شود و تیم واحد اهدای اعضا باید این کار را انجام دهند. از سوی دیگر شرایط نیازمندان به عضو خیلی سخت است.

این پزشک بیان کرد: مگر کاری بهتر و ماندگارتر از اهدای عضو وجود دارد؟ چه کاری ماندگارتر از این که به کسی زندگی بدهی و نسل دیگری از آن تشکیل شود.

وی ادامه داد: واحد اهدای اعضا با همه جا متفاوت است. من پزشک هستم و نباید احساساتی شوم اما واقعا اهدا، انسان را احساساتی می کند. انسان نمی تواند در مقابل مادری که به فرزند مرگ مغزی اش می گوید نرو و انسانی که می گوید دکتر تو را به خدا برای عزیزم یک عضو پیدا کن، مقاومت کند.

مدیر مرکز فراهم آوری اعضا و نسوج پیوندی خوزستان گفت: کار اهدا، دلی است و هر کسی زیر بار آن نمی رود. اگر این کار دلی نباشد انسان یک ساعت هم نمی تواند دوام بیاورد. کار اهدا سخت است. بعضی اوقات در یک لحظه چهار بیمار به اتاق عمل می روند. این چهار نفر زنده هستند و با امید وارد اتاق عمل شده اند تا دوام زندگی شان بالا برود.

وی افزود: تیم پیوند دانشگاه علوم پزشکی اهواز بسیار زحمتکش هستند و از همه آن ها تشکر می کنم. گاهی بیمار گیرنده عضو بد حال می شود و برنامه اهدای عضو و زمان آن تغییر می کند و باید کار پیوند به سرعت انجام شود. کار پیوند استرس پذیری بالایی دارد و در یک پیوند، حدود 250 نفر شرکت دارند.

شریعتی بیان کرد: در این ماجرا مرکز ثقل، خانواده های اهداکننده هستند. این ابر و باد و مه و خورشید، بدون این خانواده های سخاوتمند معنا ندارد.

وی عنوان کرد: خانواده ها بعد از اهدای عضو آرامش پیدا می کنند و خوشحال می شوند که اعضایی از عزیزشان زنده مانده اند و دارند زندگی می دهند. بسیاری هم که به اهدا رضایت نمی دهند بعد پشیمان می شوند.

شریعتی بیان کرد: کسانی که گیرنده اعضای عزیزان این خانواده ها هستند فرزندان معنوی این افراد می شوند. معمولا گیرنده ها و اهداکنندگان را با هم آشنا نمی کنیم اما گاهی اوقات یکدیگر را پیدا می کنند. یک نفر که قلب گرفته بود سراغ خانواده رفته بود و گفته بود تو را به خدا من را به فرزندخواندگی قبول کنید زیرا من به وجود فرزند شما زنده ام.

اهدای اعضای دامادی که مرگ مغزی شد

وی با اشاره به خاطراتی از موارد پیوند عضو گفت: در یک مورد یک جوان پاسدار حرم که تک پسر خانواده بود، در جشن تولد نامزدش برای دیدن نامزدش از شوشتر به اهواز آمده بود که در راه تصادف کرد و مرگ مغزی شد. جوانی را که می خواستند داماد کنند. در یک لحظه همه چیز تمام می شود و از بین می رود. پذیرش مرگ مغزی برای این افراد خیلی سخت است.

مدیر مرکز فراهم آوری اعضا و نسوج پیوندی خوزستان گفت: وقتی مرگ مغزی این جوان اعلام شد از 9 شب تا صبح با خانواده او صحبت می کردیم و آن ها یک بار به اهدا رضایت می دادند و یک بار پشیمان می شدند تا اینکه در نهایت به اهدای اعضا رضایت دادند.

قلبی که در لحظه های پایانی جان مادری را نجات داد

وی عنوان کرد: سه روز پیش قلبی برای پیوند به تهران ارسال شد. این قلب به مادری که دو دختربچه ناز داشت پیوند زده شد. این مادر 10 روزی زیر دستگاه بود و سه بار CPR شده بود و برگشته بود.

مدیر مرکز فراهم آوری اعضا و نسوج پیوندی خوزستان گفت: در آخرین لحظات یک اهداکننده در اهواز پیدا شد و قلب او را با جت اختصاصی به تهران ارسال کردیم و پیوند زده شد.

رضایت یک پدر به اهدای اعضای دختر کوچکش

وی عنوان کرد: در حادثه دیگری یک دختر بچه ای از ماشین پیاده شده بود تا دنبال پدرش که رفته بود برایش موز بگیرد برود اما در زمان عبور از عرض جاده، خودرویی به او برخورد کرد و کودک مرگ مغزی شد. وقتی به پدر این دختربچه گفتم دخترت مرگ مغزی شده است. با گریه گفت «دکتر چی می گویی؟ من برای فرزندم موز خریده ام. او وقتی آمد موزها را از دستم بگیرد ماشین به او زد. میوه های دخترم در ماشین است و باید بلند شود موز بخورد.»

شریعتی بیان کرد: به او گفتم متاسفانه همه چیز تمام شد و در تقدیر او نبود که از این موزها تناول کند. او گفت «دکتر شما می گویی برنمی گردد و باید اعضای او را اهدا کنم. چطور اعضای دخترم را اهدا کنم وقتی منتظرم بلند شود و میوه بخورد؟».

شریعتی بیان کرد: در آغوشش گرفتم و گریه کردم. گفت «دکتر چه کنم؟» گفتم تو پدرش هستی و باید بهترین تصمیم را برای دخترت بگیری و چه بهتر از اینکه تکه هایی از بدنش در دنیا بماند و به عده ای زندگی بدهد و چراغ آخرت خودش هم روشن بماند. گفتم در حقش پدری کن و بگذار چند نفر را زنده کند. چند ساعت از این حرف ها گذشت و بعد پدر این دختر در حالی که در آغوش من گریه می کرد و گفت «دکتر اهدا کنید».

گریه روی کوه های حصیرآباد برای فرزند در انتظار پیوند

مدیر مرکز فراهم آوری اعضا و نسوج پیوندی خوزستان گفت: در موردی دیگر، یکی از گیرنده ها، تک پسر یک خانواده بسیار نیازمند ساکن حصیرآباد بود. پدر این جوان به من زنگ زد و پشت تلفن گریه می کرد. گفت «من از مال دنیا هیچ چیز ندارم. یک خانه 30 – 40 متری دارم که مشخص نیست توالت، حمام، آشپزخانه و اتاق خوابش کجاست. از این دنیا یک پسر دارم که دچار نارسایی کلیه است. روم نمی شود جلوی خانمم گریه کنم. آمده ام سر کوه های حصیرآباد دارم با خدا درددل می کنم و گریه می کنم و دعوا می کنم. آقای دکتر التماس می کنم یک کلیه به بچه ام بده».

وی ادامه داد: مورد دیگری داشتیم که تک فرزند یک خانواده مرگ مغزی شد و پدر و مادر هم در سنی بودند که دیگر بچه دار نمی شدند. هر چه این پدر و مادر در زندگی کار و تلاش کرده بودند حالا دیگر حتی وارثی نداشتند اما حاضر شدند اعضای فرزندشان را اهدا کنند.

مدیر مرکز فراهم آوری اعضا و نسوج پیوندی خوزستان گفت: چند وقت پیش می خواستیم پیوند قلب را برای پدر یک خانواده انجام دهیم. وقتی که نیروها برای خون گیری رفتند دیدند دست های بیمار گیرنده بسیار سرد است. این بیمار گفت «دکتر فکر کرده ای از مرگ می ترسم؟ می دانی انتظار چیست؟ انتظار یعنی دختر کوچکم دم در نشسته و می گوید بابایی دم در می نشینم تا قلب را بگیری و برگردی. من نگران این دخترم. من می خواهم به خاطر او برگردم».

وی ادامه داد: قلب را پیوند زدیم اما چند ساعت بعد از عمل گفتند شرایط بیمار خوب نیست. وقتی به دختربچه که کتم را گرفته بود و می گفت حال پدرم چطور است فکر می کردم تمام بدنم مرتعش می شد که قلب پدر این دختر از دست نرود.

مدیر مرکز فراهم آوری اعضا و نسوج پیوندی خوزستان گفت: خیلی ناراحت شدم و گفتم جواب دخترش را چه بدهیم؟ خیلی ناراحت به منزل برگشتم. وقت نماز صبح بود و حالم خوب نبود. همسرم گفت این کار خیلی تو را متاثر می کند. این کار را رها کن. با خانواده که صحبت کردم گفتند نذر کن و نذر کردم. زمانی که به بیمارستان آمدم دختر منتظر دم در اتاق عمل من را شناخت و گفت دکتر بابام را می خواهم. بدنم داشت می لرزید. رفتم در اتاق دیدم حال بیمار بهتر شده است. به او گفتم دخترم بابات خوب می شود و اگر نشود قلب خودم را به پدرت می دهم، چرا ناراحتی؟

شریعتی افزود: وقتی می بینیم یک دختربچه در اوج معصومیت، با ذوق دست پدرش را می گیرد و از بیمارستان می روند، انگار دنیا را به من داده اند همان گونه که وقتی می بینیم یک جوان رعنا مرگ مغزی می شود انگار دنیا روی سر ما خراب شده است.

وی عنوان کرد: ما پزشک هستیم و هنگام درخواست اهدای عضو نمی توانیم احساساتی شویم و باید احساسات مان را خفه کنیم چون خانواده ها و بیماران مقابل ما ایستاده اند، ما نمی توانیم احساساتی تصمیم بگیریم و باید همه گریه و زاری ها، خواهش ها و التماس ها و دست بوسیدن ها را تحمل کنیم و تصمیم منطقی بگیریم.

پشیمانی از استعفا

شریعتی بیان کرد: یک بار خیلی خسته شدم. ما از یک طرف با خانواده های اهدا کننده و از یک طرف با خانواده های نیازمند عضو ارتباط داریم. این کار با روحیات من متفاوت بود و تصمیم گرفتم استعفا بدهم و استعفایم را از کار در این مرکز نوشتم.  

وی افزود: در بیمارستان برگه استعفا را در دستم داشتم که ناگهان دختربچه ای را در بغل مادرش دیدم که به مادرش می گفت «حالا که بابام کبد گرفته دیگر خوب می شود، زنده می ماند و با ما غذا می خورد؟» به خودم گفتم این ها چه چیزهایی است که خدا سر راه ما قرار می دهد. مسیرم تغییر کرد و برگه استعفا را پاره کردم و ماندم.

مدیر مرکز فراهم آوری اعضا و نسوج پیوندی خوزستان گفت: بعد از جنگ گفتم آیا می شود جلوه های ایثار و گذشت را دید اما وارد کاری شدم که دیدم می شود. اهدای عضو اوج از خودگذشتگی و تبلور عشق و خدایی بودن است.

حسرت برای ضربان قلب پدر

وی افزود: یک شب بارانی صدای نفس عمیق پدرم را شنیدم و بعدش سکوت. وقتی برگشتم به سمت پدرم نگاه کردم دیدم ایست قلبی کرده است. در همان لحظه ماساژ قلبی را شروع کردم و همزمان به اورژانس زنگ زدم.

وی افزود: فکر می کنم سریعترین ماساژ قلبی در دوران طبابت خود را انجام دادم. اینکه وقتی در زمان ماساژ قلبی دنده های پدرم زیر دستم شکستند، این خیلی برایم سخت بود. 30 – 40 دقیقه ماساژ قلبی دادم اما پدرم برنگشت. خاطره تلخی برایم رقم خورد و برای همین است که خانواده های مرگ مغزی را درک می کنم.

مدیر مرکز فراهم آوری اعضا و نسوج پیوندی خوزستان گفت: هر بار CPR انجام داده ام حداقل یک بار قلب برگشته و در نهایت بعد دوباره ایست کرده است اما آن بار، ضربان قلب پدرم نزد و حتی یک بار هم برنگشت. پدرم را به بیمارستان رساندیم ولی باز هم توفیقی نداشت.

وی افزود: شاید تنها جایی که گفتم کاشکی پزشک نمی شدم اینجا بود. با گذشت بیشتر از 13 سال از این ماجرا هنوز وقتی یادم می آید غم دور دلم را می گیرد.

شریعتی گفت: در دوره دانشجویی که هنوز با CPR آشنا نبودیم، زن مسنی دچار مشکل شد و CPR برای او انجام شد اما نتیجه ای حاصل نشد و ختم CPR اعلام شد. به دوستانم گفتم حالا که این زن سالمند فوت شد برویم CPR را تمرین کنیم که حین تمرین بیمار برگشت. خیلی خوشحال شدم که بیمار برگشت. پدرم که سن کمتری داشت برنگشت اما آن زن سالمند برگشت.

مدیر مرکز فراهم آوری اعضا و نسوج پیوندی خوزستان گفت: این دو اتفاق برای من یک پیام داشت، اینکه ما وسیله ای هستیم که باید شفای بیمارمان را از خدا بخواهیم و بدانیم مقدر هر چه باشد همان می شود.

پایان خبر هیاهو