بازتاب خشکی «زنده‌رود» در چشم کشور/ «قهر طبیعت» از سراب تا پایاب «زاینده‌رود» را فرا می گیرد!

هیاهو اصفهان – فاطمه کازرونی:  زاینده رود به عنوان رودخانه فلات مرکزی ایران سالهاست با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می کند که بخش زیادی از آن ناشی از عدم عمل به قوانین مرتبط با حوضه آبریز زاینده رود و برداشت های غیرقانونی بالادستی است.

به دلیل اهمیت بالای این رودخانه در تعدیل محیط زیست کشور و اثرات غیرقابل انکار آن در حیات نصف جهان از منظر جمعیتی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، در تقویم کشور یک روز به این رودخانه فلات مرکزی ایران اختصاص یافته است شاید که هشداری باشد برای مسئولان و مردم در اهمیت نگاه ملی به این رودخانه همیشه دایمی که به دست بشریت به رودخانه فصلی تبدیل شده است.

رودخانه‌ای که  دهه‌ها پیش از دریاچه ارومیه آلارم هشدار و خطر خشکی آن به صدا درآمد اما برخلاف این دریاچه به دلیل عدم حساسیت ملی و برانگیختن احساس مطالبه عمومی همچنان خشک است و این خشکسالی هر بار آژیر خطر را برای اصفهان از یک جنبه به صدا درمی آورد، یک بار از جنبه اقتصادی و خطر مهاجرت و بار دیگر از جنبه اجتماعی، فرهنگی و خطرات محیط زیستی فراوان مانند پراکنش ریزگردهای تالاب گاوخونی و خود رودخانه در فصلهای مختلف سال و فرونشست، دردهایی که تاکنون حتی مُسکن مقطعی نیز نداشته است چه رسد به آنچه که  آن را احیا می گویند.

زنده باد زنده رود  از سراب تا پایاب

اکنون دوست داران محیط زیست، جمعی از کشاورزان، فعالان تشکل‌های محیط زیستی و منابع طبیعی استان اصفهان در همایش «زنده باد زنده رود  از سراب تا پایاب» در خانه کرامت به میزبانی گرد هم جمع آمده اند در روز ملی زاینده رود تا صدای ضعیف این رودخانه رو به  مرگ (حتی در سرچشمه) را به گوش مسئولان برسانند، تن نحیف رودخانه حتی در بالادست و نقاط پر آب تر دیگر طاقت بار این همه وظیفه غیرعقلانی که بر دوش وی نهاده شده است، مانند آبرسانی به درختانی که در یک جریان طبیعی و خدادادی هرگز بر قله یک کوه نمی رویند! را ندارد.

نخستین فردی که پای صحبت وی می نشینیم بهمن نادی است که وی را به عنوان عضو کارگروه تخصصی فرونشست اصفهان می شناسند، از اعضای هیئت علمی دانشگاه و کارشناسی محیط زیستی که تجربه و پژوهش در زمینه فرونشست کم ندارد.

یک سیستم تضاد کامل در مسیر احیای زاینده رود

وقتی از وی می پرسند که خود را به جای مسئولان اصفهان بگذارد، چه چاره ای برای حال و روز اصفهان ارائه دهد، به راحتی می گوید که هیچ.

وی توضیح می دهد: من اگر به جای مسئولان اصفهان بودم به عنوان یک نفر به تنهایی هیچ کاری نمی توانستم کنم، به طور مثال اگر من یک مسئول قانون گذار در مجلس بودم، باید قانون نگهداری از آب را وضع کنم اما این قانون در شرایط فعلی با معیشت مردم سازگار نیست.

قانون توزیع عادلانه آب یه یک باره ۱۵۰ هزار چاه را مجاز می کند چرا که یک نگاه یک طرفه برای معیشت دارد اما این نگاه به سمت حفظ منابع آبی نیست؛ در نتیجه یک عده انتفاع دائمی و یک عده ضرر دایمی از این حوضه می برند، پس قانونگذار، اقتصاد دادن، مجری، فرهنگ عومی و غیره همگی با هم در این زمینه تاثیرگذار هستند

این کارشناس حوزه آب و محیط زیست تاکید می کند: بدین ترتیب وقتی منابع آبی کشاورز محدود شود، اقتصادِ وی نیز دارای محدودیت می شود و باید جایگزینی برای این شغل وی داشته باشیم که هیچ جایگزینی ندارد؛ بنابراین ما در حل این بحران با یک سیستم تضاد کامل تروبرو هستیم و لازم است اندیشه بالاتری بیاید و گره ها را باز کند.

وی اضافه کرد: به زبان ساده تر می خواهم بگویم که باید همه مشکلات با هم دیده شود، معضلات حوضه زاینده رود، مشکلی ثابت نیست که به تنهایی از دست به طور مثال استاندار اصفهان یا رئیس جمهور برآید؛  قانون توزیع عادلانه آب یه یک باره ۱۵۰ هزار چاه را مجاز می کند چرا که یک نگاه یک طرفه برای معیشت دارد اما این نگاه به سمت حفظ منابع آبی نیست؛ در نتیجه یک عده انتفاع دائمی و یک عده ضرر دایمی از این حوضه می برند، پس قانونگذار، اقتصاد دادن، مجری، فرهنگ عومی و غیره همگی با هم در این زمینه تاثیرگذار هستند و نگاه یک جانبه برای رفع بحران زاینده رود بی فایده است.

نادی ادامه داد: مثالی در ارتباط با استان گلستان می زنم که ورودی و خروجی آب ندارد  وی یک حوضه مربوط به چند استان نیست اما در این منطقه نیز معضل فرونشست را داریم، وقتی سیستم اقتصادی به گونه ای است که چند بار در سال کشت انجام و از منابع آبی به شکل بی رویه استفاده می شود انتهای آن فرونشست انتظار می رود.

وی افزود: از سویی سیستم توسعه هم ناپایدار است یعنی ما نیاز به مواد غذایی داریم و چاره ای جز مصرف آب نیست، پس یک سیستم جامع برای نگهداشت آب و رفح بحران های این حوضه نیاز داریم.

بزرگداشت روز زاینده رود باید در کنار رودخانه برگزار شود

نادی در ارتباط با برگزاری برنامه های مرتبط با زاینده رود و آگاه بخشی در این راستا نیز بیان کرد: ما نیاز داریم که عموم مردم در این بخش بیش از گذشته مشارکت کنند و به شکل گسترده تری با حضور عموم مردم را شاهد باشیم ضمن اینکه معتقدم باید بزرگداشت روز ملی زاینده رود در کنار زاینده رود برگزار شود و نه در مکانی دیگر بسیار دور از رودخانه.

وی در ارتباط با اینکه تا چه میزان پیش از این در ارتباط با فرونشست ناشی از خشکی زاینده رود اطلاع رسانی های لازم انجام شده است، گفت: اگر خبرنگاران و رسانه ها صدایی در ارتباط با فرونشست شنیده اند بدان معناست که مسئولان نیز در این اتباط آگاهی های لازم را دارند چرا که رسانه اطلاعات را انتقال می دهد اما اینکه مسئولان چه طور تصمیم می گیرند که آب های زیرزمینی نیز مشابه زاینده رود خشک نشود موضوع دیگری است.

دهه ها پیش از دریاچه ارومیه آلارم هشدار و خطر خشکی زاینده رود به صدا درآمد اما برخلاف این دریاچه به دلیل عدم حساسیت ملی و برانگیختن احساس مطالبه عمومی همچنان خشک است و این خشکسالی هر بار آژیر خطر و دردهایی مانند فرونشست و مهاجرت را برای اصفهان از یک جنبه به صدا درمی آورد، دردهایی که تاکنون حتی مُسکن مقطعی نیز نداشته است چه رسد به آنچه که  آن را احیا می گویند

این کارشناس حوزه فرونشست گفت: در حقیقت مسئولان با ما جلسات مختلفی داشته اند اما نتیجه مهم است، نمی توانیم انتظار داشت باشیم زاینده رود را خشک کنیم، آب های زیرزمینی را به شکل کامل برای معیشت کشاوز و امور دیگر برداشت کنیم و فرونشست اتفاق نیافتد.

وی ادامه داد: وقتی حتی یک سیستم مانند جریان زاینده رود دست اصفهان نیست مجبور به کوتاه  آمدن هستیم و در چنین شرایطی ایجاد بحران هایی مانند فرونشست طبیعی است؛ سال قبل برابر چاه هایی که پلمب شده است چاه حفر شده است، آیا کشاورز مقصر است، آیا معیشت وی به شکل دیگری تامین شده است.

چرا درطول یک سال ۲ برابر چاه های پلمب شده، چاه غیرمجاز حفر شده است

نادی بیان کرد: در حقیقت مباحث حوزه زاینده رود یک سیستم کارشناسی کامل از جامعه شناس، اقتصد دادن و مسئول ملی می خواهد تا همین یک سوال را جواب دهد که چرا دو برابر چاه های پلمب شده، چاه غیرمجاز حفر شده است.

حشمت الله انتخابی کارشناس محیط زیست و از فعالان حوزه آب است، وی با بیان اینکه رفع مسئله زاینده رود با وجود اینکه بغرنج و پیچیده شده است اما رفع مشکلات آن بسیار ساده است، اظهار کرد: اتفاقی که افتاده است این است که دخل وخرج زاینده رود به هم خورده است یعنی میزان آورده و برداشت از این رودخانه یکسان نیست.

وی افزود: این مصرف عمدتا در خود اصفهان نیست بلکه  در بالادست اصفهان روی زاینده رود بارگزاری شده است؛ متاسفانه بسیاری از مسئولان قبلی وعده هایی دادند که آب را به زاینده رود در قالب برخی طرح ها و پروژه ها منتقل و از زاینده رود به نقاط دیگر تخصیص دهند اما  این وعده ها مانند تونل سوم کوهرنگ و بهشت آباد عملیاتی نشده است.

کارشناس محیط زیست و از فعالان حوزه آب تاکید کرد: اکنون دو راه حل بیشتر وجود ندارد که یا آن وعده ها عملیاتی و یا تخصیص ها برچیده شود، یعنی یک گروه باید سرمایه گذاری کنند و زمین های زیر کشت رفته بالادست سد زاینده رود و بالادست چم آسمان که محل برداشت آب اصفهان بزرگ است را برچینند تا دخل و خرج با هم بخواند.

بزرگداشت روز زاینده رود به شکل مشترک میان اصفهان، چهارمحال و یزد

وی گفت: از دیدگاه من بزرگداشت روز زاینده رود باید میان اصفهان چهارمحال و یزد و بهره برداران این حوضه مشترک باشد و همه بهره برداران این حوضه برای احیای این رودخانه با یکدیگر همدل و همراه شوند.

علیرضا مختاری قهرمان مدال آور پارالمپیک و فعال محیط زیستی که همواره پرچم زاینده رود را در مسابقات با خود همراه دارد، نیز در ارتباط با زاینده رود می گوید: من اگر یک مسئول بودم حق اصفهان و مسئولان تمام استانهای این حوضه را می گرفتم چرا که این رودخانه فقط متعلق به کشاورزان مظلوم اصفهان نیست بلکه از سد زاینده ورد تا گاوخونی و حتی آبخوان های کرمان زاینده رود تاثیرگذار است.

«زنده باد زنده رود  از سراب تا پایاب» می خواهد صدای مردم مردم حوضه آبریز زاینده رود برای نجات رودخانه ای باشد که تمدن نصف جهان بر پایه آن شکل گرفته است، تمدنی که چهارمحال ویزد را نیز در کنار خود داشته است چرا که این دو استان نیز روزی بخشی از استان اصفهان بوده و همچنان با این استان جدایی ناپذیر هستند و نشان آن حضور و زندگی مردم این استانها در اصفهان و پیوندهای ازدواج میان این مردم است

وی افزود: مراسم بزرگداشت زاینده رو باید در کف رودخانه خشک برگزار شود و در پخش زنده تلویزیون وضعیت زاینده رود را به نمایش بگذاریم، رودخانه ای که خدا به شکل طبیعی آن را دایمی آفریده است اما به دست ما انسان ها و مدیران خشک شده است، در حقیقت این دخالت در آفرینش طبیعی خداوند و دست کاری طبیعت است که برای وضعیت زاینده رود و طبیعت این حوضه را مشکل ساز شده است.

قهرمان مدال آور پارالمپیک تصریح کرد: همان طور که یک درخت به شکل طییعی رشد می کند، فصل میوه دهی و رویش یا ریزش برگ دارد، رودخانه نیز باید به شکل طبیعی جریان داشته باشد، ما باید تلاش کنیم رودخانه پرخروش تر شود نه اینکه با استفاده از آن در صنعت و کشت هایی که به شکل طبیعی نباید انجام شود، آن را خشک کنیم.

وی در ارتباط با هدف خود از به همراه داشتن پرچم زاینده رود در مسابقات می گوید: من هشت سال است در هر مسابقه که حضور دارم، وظیفه قانونی خود می دانم به عنوان شهروندی که از امکانات و اسم اصفهان استفاده می کنم هر جا می توانم حق اصفهان را فریاد بزنم.

گفتنی است همایش روز ملی زنده رود با عنوان «زنده باد زنده رود  از سراب تا پایاب» در خانه کرامت به میزبانی شبکه تشکل‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان اصفهان برگزار شد با این امید که صدای مردم اصفهان و در حقیقت مردم حوضه آبریز زاینده رود برای نجات رودخانه ای باشد که تمدن نصف جهان بر پایه آن شکل گرفته است، تمدنی که چهارمحال ویزد را نیز در کنار خود داشته است چرا که این دو استان نیز روزی بخشی از استان اصفهان بوده و همچنان با این استان جدایی ناپذیر هستند و نشان آن حضور و زندگی مردم این استانها در اصفهان و پیوندهای ازدواج میان این مردم است و لازم است مسئولان این استانها نیز به جای  کوبیدن بر طبل جدایی آفرینی با این موج وحدت همراه شوند.

46